۱۳۲

نمودار ۴-۶- میزان تجربه رانندگان بر حسب سال

۱۳۳

نمودار ۴-۷- تعداد تصادفات شرکت های حمل و نقل در طول سال

۱۳۴

نمودار ۴-۸- متوسط تحصیلات رانندگان شرکت های حمل و نقل

۱۳۵

نمودار ۴-۹- تعداد رانندگان سیگاری شرکت های حمل و نقل

۱۳۶

نمودار۴-۱۰- مدل ساختاری با ضرایب مسیر

۱۳۸

چکیده
در وضعیت موجود بر اثر افزایش قیمت سوخت کرایه حمل و نقل افزایش می یابد و به دنبال آن قیمت محصولات تولید ی و خدماتی نیز افزایش می یابد که باعث تورم در جامعه می شود وکرایه حمل و نقل و تورم تابع قیمت سوخت می باشند در وضعیت موجود کرایه بار وابسته به قیمت سوخت و مسافت و نوع جاده و ساعت محاسبه می شود و ابن پارامترها جهت تعادل بین شرکتهای تولیدی و حمل و نقل مناسب نمی باشند و پارامترهای موجود ارتباطی با شرکتهای تولیدی (خدماتی)ندارند نیاز به پارامتر مشترکی می باشد که بین این دو تعادل ایجاد کند. آن پارامتر مدیریت زمان می باشد و افت و خیز کرایه با محوریت مدیریت زمان محاسبه شود. با توجه به اینکه در صنعت حمل و نقل زمان تحویل و سلامت بار دو موضوع مورد نظر صاحبان و حاملان بار می باشند کلیه فعالیتهایی که به دو موضوع ارتباط دارند نیاز به کار و زمان سنجی دارند و این فعالیتها شامل زمان سنجی کار و زمان و ترافیک و تصادف و تعمیرات و فعالیتهای دیگری شامل ارزش و سلامت بار و بیمه محصول می باشند به منظور اجرای مدیریت زمان نیاز به فعالیتهای مذکور می باشند تا زمان تحویل و سلامت بار تضمین شود و از طرفی جهت اجرای مدیریت زمان نیاز به زمان فاصله عبور (زمان تعیین شده عبور یا زمان استاندارد یا میاتگین زمانی عبور )داریم و میانگین زمانی عبور بین مبدا و مقصد از طریق متوسط زمان عبور چندین وسیله حمل و نقل مشابه قابل تعیین می باشد و این میانگین زمانی عبور با توجه به انواع وسائط حمل و نقل متفاوت می باشد و با اجرای مدیریت زمان در این زمان تعیین شده با در نطر داشتن کلیه فعالیتهای حمل و نقل به منطور زمان تحویل بار مناسب و سلامت بار چنانچه بار زودتر رسید کرایه حمل و نقل بیشتر و بالعکس.
کرایه تعادلی (trade off)حمل و نقل که با محوریت مدیریت زمان به دست می آید جهت تعادل بین شرکتهای تولیدی و حمل و نقل مناسب می باشد زیرا بار زودتر و سالم برسد شرکتهای تولیدی دارای مشتری بیشترمی شوند و مشتری ها را از دست نمی دهند و باعث تقویت مدیریت موجودی ها می شود و منجر به تولید بیشتر نیز می شود و مزایای مذکور جوابگوی افزایش هزینه کرایه حمل و نقل می باشد و شرکتهای تولیدی به وسیله مدیریت زمان ارضاء می شوند و بهانه ای برای افزایش قیمت محصول ندارند و تورم در جامعه کمتر می شود و از طرفی کرایه تعادلی برای شرکتهای حمل و نقل نیز موثر و مناسب می باشد زیرا شرکتهای حمل و نقل با اجرای کارسنجی و زمان سنجی فعالیتهاکه شامل زمان سنجی کار و زمان هنگامیکه وسیله حمل و نقل متوقف است مانند بارگیری و تخلیه بار و زمان سنجی در ترافیک و تصادف و تعمیرات منجر به جلوگیری از اتلاف زمان می شوند و بار در زمان مناسب به مقصد می رسد کرایه حمل و نقل زیادتر می شود و همچنین باعث می شود شرکتهای حمل و نقل مشتری شرکتهای تولیدی و خدماتی شوند و شرکت های حمل و نقل جوابگوی افزایش هزینه های حمل و نقل مانند افزایش قیمت قطعات و سوخت و بیمه و غیره می باشند و شرکتهای حمل و نقل از ورشکستگی نجات می یابند و عمر و مدل وسائط حمل و نقل بهبود می یابد. ابزار گردآوری پرسش نامه و روش تحقیق میدانی و روایی ابزار ۸۹۸/۰ و جامعه آماری ۳۲۰ شرکت مرتبط با حمل و نقل و نمونه ۲۰۰ شرکت مرتبط با حمل و نقل و در کلان شهر اراک تحقیق انجام شده است و روش نمونه گیری تصادفی ساده است و روش تجزیه و تحلیل داده با نرم افزار LISREL و SPSS می باشد و نتیجه کرایه حمل و نقل تعادلی تابعی از مدیریت زمان می باشد.

کلید واژه ها: حمل و نقل- مدیریت زمان- مهندسی ترافیک- ارزیابی کارو زمان- تصمیمات مناسب قیمت گذاری حمل ونقل
فصل اول
کلیات پژوهش
۱ - ۱ - مقدمه :
درجامعه ما آسیب اقتصادی تورم وجود دارد و این معضل ارتباط مستقیمی با افزایش کرایه حمل و نقل ناشی از افزایش قیمت سوخت دارد و این افزایش باعث تورم در محصولات و خدمات می شود و نتیجه تورم کم شدن تقاضا از جانب مشتری می شود و در این وضعیت موجود تولید کالا و محصولات کاسته می شود و شرکت های تولیدی آسیب های بسیاری می بیینند و از طرفی قیمت سوخت افزایش یابد و کرایه حمل و نقل بالا نرود، با توجه به هزینه های بالای حمل و نقل مانند استهلاک، سوخت، تعمیرات و غیره، ما تورم محصولات و خدمات را نخواهیم داشت ولی شرکت های حمل و نقل رو به افول و ورشکستگی می روند. در این پژوهش محقق هدف از تحقیق خود را بر این اساس تهیه نموده است که افزایش تورم محصولات و خدمات و ورشکستگی حمل و نقل و تولید تابع افزایش قیمت سوخت نباشد و این ارتباط مستقیم به صورت غیر مستقیم در جامعه پدیدار شود تا تورم و ورشکستگی کنترل شود. در وضعیت موجود بین این دو گروه (تولید و حمل ونقل)ارتباط وجود ندارد و به علت عدم این رابطه در جامعه ما تورم وجود دارد و متغییر مناسبی که بین این دو ارتباط برقرار می کند از نظر پژوهشگر مدیرت زمان و نقش مهندسی ترافیک در ارزیابی موثر کارو زمان می باشد و این متغییر مستقل تعادل بین هزینه های تولید و درآمد حمل ونقل ناشی از کرایه بار را ایجاد می نماید و همچنین با وجود این متغییر مستقل(مدیریت زمان) تورم و ورشکستگی تابع افزایش قیمت سوخت نمی باشد و کرایه تعادلی جهت رسیدن قیمت سوخت به قیمت جهانی(فوب)^[۱]و هدفمندی یارانه ها موثراست.
۱-۲- بیان مسئله:
دروضعیت موجودچنانچه قیمت کرایه حمل و نقل ناشی از افزایش سوخت افزایش یابد کالاهای تولیدی و ارائه خدمات محصولات نیز دچار ازدیاد قمیت می شوند و تقاضا از جانب مشتری کم می شود و باعث فروش کم تولید و خدمات و نتیجتا ورشکستگی شرکت های تولیدی و خدماتی را به دنبال می آورد و از طرفی در اثر افزایش قیمت سوخت کرایه حمل و نقل بالا نرود.
باتوجه به هزینه های بالای حمل و نقل از جمله سوخت، استهلاک، بیمه، تصادفات و غیره، شرکت های حمل و نقل رو به ورشکستگی می روند. در وضعیت موجود این دو گروه(تولید و حمل و نقل) هماهنگی نیست و در اثر افزایش قیمت سوخت هردو گروه رو به ورشکستگی حرکت می نمایند و همچنین ورشکستگی تابع افزایش قیمت سوخت می باشد و همچنین کرایه حمل و نقل بر اساس قیمت سوخت، مسافت، ساعت و نوع جاده (کوهستانی – ریلی – معمولی و…) محاسبه می شوند و این پارامترها مقادیر ثابت می باشند و نتیجتا کرایه تغییر پذیری ندارد و جهت تعادل بین این دو گروه مناسب نمی باشد.
در وضعیت موجود اتلاف های زمانی در بارگیری و تخلیه بار در نظر گرفته نمی شود و همچنین تحویل سالم بار به مقصد تخفیف بیمه بار شامل حاملان بار نمی شود و کرایه تعادلی بر اساس وظیفه باعث ایجاد انگیزه در حاملان بار می شود. در وضعیت مطلوب شرکت های تولیدی و حمل و نقل تابع افزایش قیمت سوخت نیست و این رابطه غیر مستقیم می شود و مدیریت زمان جهت تعادل بین این دو طیف موثر می باشد.در وضعیت مطلوب با مطالعه ارزیابی کار و زمان واستفاده از مهندس ترافیک، زمان استاندارد فاصله عبور (میانگین زمانی بین مبدا ومقصد) رااز طریق نمونه گیری آماری وسائط نقلیه (انواع آن) محاسبه نموده و شرکت های حمل و نقل از مدیریت زمان در زمان فاصله عبور استفاده نموده و کلیه فعالیت های خود را در طول مسیر زمانی الویت بندی می نماید و فعالیت های زائد را در طول مسیر کم می نمایند. چنانچه زمان رسیدن به مقصد کمتر از میانگین زمان تعیین شده باشد کرایه بیشتر و همچنین زمان رسیدن به مقصد بیشتر باشد کرایه کمتر می شود. در وضعیت موجود تحقیق میدانی از شرکت های در ارتباط با حمل و نقل:
(نوع جاده، ساعت، مسافت، قیمت سوخت)F=y کرایه دروضعیت موجود
کرایه بار تابعی از قیمت سوخت، مسافت و ساعت و نوع جاده است.
چهار پارامتر در وضعیت موجود بین شرکت های حمل ونقل و تولید ارتباط برقرار نمی کند و این چهار پارامتر تعهدی برای شرکت های حمل ونقل مبنی بر تحویل به موقع ایجاد نمی کند و افت و خیز کرایه تابعی از پارامترهای وضعیت مطلوب باشد و پارامترهای وضعیت مطلوب که مدیریت زمان را می سنجند شامل زمان سنجی کار و زمان و زمان سنجی ترافیک و تصادف و تعمیرات و فعالیتهای های مربوط به ارزش و سلامت بار و بیمه محصول می باشند.^[۲]
دروضعیت مطلوب پارامتر مدیریت زمان جهت ارتباط شرکت های تولیدی و حمل ونقل مناسب موثر است.
(مدیریت زمان) f =y کرایه تعادلی در وضعیت مطلوب
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق :
کرایه حمل و نقل در وضعیت موجود رابطه مستقیم با افزایش قیمت سوخت دارد و در این تحقیق این رابطه مستقیم به غیر مستقیم تبدیل می شود.
کرایه حمل و نقل کنترل شود، تورم پایین تر ومشکلات جامعه کمتر می گردد.حمل و نقل ارتباط مستقیم با تورم دارد و از طرفی حمل و نقل ارتباط مستقیم با افزایش قیمت سوخت دارد و در صورت از بین رفتن این ارتباط تنگاتنگ، کرایه حمل ونقل تابع افزایش قیمت سوخت نیست و در صورت وجود متغییرهای دیگری مانند مدیریت زمان این ارتباط (کرایه با سوخت) بسیار کمتر خواهد شد.
کرایه تعادلی بین شرکت های تولیدی و حمل و نقل جهت رسیدن به قیت فوب و اجرای هدفمندی یارانه ها موثر است.

1. 1. 1. مقاله زوج هایی بدون ازدواج توسط محسن اراکی در سال ۱۳۸۶ در مجله فقه و اصول به شماره ۴۳ به چاپ رسید. وی بیان نمود که، در اکثر کشورهای غربی مثل سوئد و آلمان شرقی، زندگی مشترک قبل از ازدواج همراه با رابطه جنسی، به صورت یک هنجار درآمده است. در بریتانیای امروز به نظر می رسد این نوع زندگی مشترک، بیشتر یک مرحله آزمایشی قبل از ازدواج است. یک بررسی در سوئد درباره افراد ازدواج نکرده که با هم زندگی می کردند و در سال ۱۹۷۱ دارای فرزند شده بودند نشان داد که اکثریت آنها در سال ۱۹۷۵، زمانی که کودکشان به سن چهار سالگی رسیده بود هنوز با هم زندگی می کردند. در این سال تنها ۴۳ درصد این زوج ها ازدواج کرده بودند. در بریتانیا تا این اواخر زندگی مشترک بدون ازدواج به طور کلی تا حدی رسوایی آور بود. اما در طی دهه ۱۹۷۰ تعداد مردان و زنان ازدواج نکرده که خانه مشترکی تشکیل داده بودند تقریبا ۳۰۰ درصد افزایش یافت. جالب اینجاست که در بعضی کشورها مثل بریتانیا قانون، حقوق افرادی را که با هم زندگی می کنند، همانند حقوق زوجهای متاهل به رسمیت می شناسد و افراد می توانند چنانچه رابطه شان گسیخته شود، برای تعیین تکلیف اموال و دارایی به دادگاه دادخواست بدهند.

   

1. 1. پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان بررسی نکاح معاطاتی در حقوق ایران و اسلام توسط الهام ربیع پور در سال ۱۳۹۱ در دانشگاه پیام نور مرکز تهران دفاع گردید. در این پژوهش عنوان کرد که، یکی از مسایل پیرامون بحث نکاح که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته، صیغه عقد است که به وسیله ایجاب و قبول و با الفاظ مخصوص انجام می گیرد. حال سوال این است که چه لزومی دارد، صیغه عقد در نکاح جاری شود؟آیا امکان آن وجود دارد که ازدواج بدون ایجاب و قبول لفظی، با در نظر گرفتن رضایت باطنی طرفین و به صورت معاطاتی شکل گیرد؟ یعنی آیا زن و مرد می توانند بدون انشا ایجاب و قبول لفظی، علقه زوجیت را به وسیله فعل مثل ایماء، اشاره یا تمکین زوجه ایجاد کنند؟ برخی بنا به دلایلی، مانند کلیت آیات مربوط به عقود و برخی روایات و همچنین با توجه به صحت معاطات در معاملات معتقد به صحت نکاح معاطاتی شده اند. امّا از نظر مشهور فقهای شیعه و سنی ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد. مهمترین دلیل بر بطلان نکاح معاطاتی، اجماع و لزوم رعایت جنبه احتیاط می باشد و دلایلی نیز از آیات و روایات و سیره و سنت بر آن اقامه شده است که دلالت برخی از آنان خالی از اشکال نیست. قانون مدنی نیز در ماده ۱۰۶۲ به تبعیت از فقهای شیعه، لفظی بودن ایجاب و قبول را پذیرفته است، ولی برای ایجاب و قبول صیغه خاص و یا لغت و لفظ ویژه ای ملحوظ ندانسته وهر لغت(زبان)و هر نوع صیغه ای که دلالت صریح بر قصد ازدواج داشته باشد کافی دانسته است.

1. 1. پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان بررسی فقهی حقوقی نکاح معاطاتی توسط فاطمه توشه روز در سال ۱۳۸۸در دانشگاه قم دفاع شد. ویبیان کرد که، امروزه جهت انعقاد عقود از طرق متفاوتی بهره گرفته می شود، به عبارتی این نظریه در کلیه جوامع امروزی پذیرفته شده است که الفاظ جهت انشا عقد طریقی هستند و موضوعیت ندارند. نظریه معاطات با مضمون صحت انشا عقود با ایجاب و قبول فعلی در فقه و حقوق ایران نیز به عنوان نظریه عمومی، مورد پذیرش قرار گرفته است، اما در مورد عقد نکاح به دلیل اهمیت خاص آن ادعای انصراف شده است که جای تامل دارد.

1. 1. مقاله نکاح معاطاتی و تفاوت آن با زنا توسط مهدی سلیمی در پژوهشنامه حقوق اسلامی در سال ۱۳۹۲ به چاپ رسید. وی عنوان نمود که، نکاح معاطاتی آن است که با قصد انشاء زوجیت شرعی، به واسطه فعلی که عرفاً دلالت بر نکاح کند، انشاء عقد شود؛ درحالی که زنا، مقاربت بدون قصد انشاء زوجیت شرعی است. مشهور فقیهان با اینکه برای لفظ طریقیت قائل هستند، نکاح معاطاتی را به دلیل اجماع باطل دانسته و گاهی آن را مساوی با زنا دانسته اند. به نظر می رسد که عمده دلیل ایشان به موجود نبودن مصداق فعلی عرفی صریح در قصد انشاء نکاح برمی گردد و دو دلیل اجماع و احتیاط که بیشتر فقیهان با تمسک به آنها لفظ را در عقد نکاح لازم می شمارند، صرفاً به سبب صراحت لفظ در اعلام اراده است. دستاورد این پژوهش توصیفی-تحلیلی این است که نکاح معاطاتی مشروع است و ادله صحت نکاح نیز شامل آن می شود. البته، مصادیق قابل پذیرش برای عرف باید جستجو شود.

1. 1. مقاله ازدواج سفید و رابطه نامشروع توسط مسعود آذربایجانی به سال ۱۳۸۹ در مجله تحقیقات حقوقی آزد به شماره ۸ به چاپ رسید. بیان شد که، در این نوع ازدواج که موسوم به ازدواج سفید شده است، دختر و پسر بدون هیج گونه رابطه شرعی و قانونی زیر یک سقف با هم زندگی می کنند که ممکن است با هم روابط عاطفی جنسی داشته باشند و مدتی هم با هم به سر بیاورند و بعد هم اگر علاقه مند نبودند از هم جدا شوند. این پدیده ای که به وجود آمده از اهمیت ویژه ای برخوردار است و چند علت مهم دارد که اولین نکته در این علت پدیداری اش آنست که این نیاز جنسی که برای جوان ها یک نیاز طبیعی است وقتی در بستر ازدواج سالم مشروع و قانونی پاسخ داده نشود طبیعی است که به راه های دیگری کشیده می شود و ازدواج سفید یکی از راه های ارضای این نیاز اساسی انسان است. و به لحاظ عدم عقد و صیغه ازدواج این رابطه از نظر شرعی که مطمئنا خلاف شرع است ولی حتی می توان این رابطه را از نظر عقلی بررسی کرد.ازدواج سفید را از لحاظ حقوق کیفری نیز مورد بررسی قرار داده است، در حالی که کلیه پژوهش های مذکور بیشتر جنبه حقوقی امر را مدنظر قرار داده اند. با این لحاظ می توان جنبه نوآوری و مثبت کار خود را در بررسی اختصاصی ازدواج سفید در حقوق کیفری ایران و جرم انگاری آن دانست.

یکی از جنبه های مثبت این پژوهش نسبت به پژوهش های مطرح شده در این است که ازدواج سفید را از لحاظ حقوق کیفری مورد بررسی قرار داده در حالی که بیشتر موارد بیان شده متمرکز بر نکاح معاطاتی هستند. بدین لحاظ می توان گفت که جنبه مثب کار نسبت به موارد بیان شده بررسی اختصاصی ازدواج سفید می باشد.

۱-۱-۴-سوالات

سوالات این پژوهش عبارت است از:

۱-۱-۴-۱-سوال اصلی

1. 1. آیا بر اساس مبانی فقهی و حقوقی ایران، آثار ازدواج بر رابطه موسوم به ازدواج سفید مترتب است؟

۱-۱-۴-۲-سوالات فرعی

1. 1. در حقوق کیفری ایران ازدواج سفید با چه مصادیقی مشابه است؟

1. 1. با توجه به مصادیق مشابه این ازدواج، آیا می توان گفت حقوق کیفری ایران قبلا به جرم انگاری آن پرداخته است؟

1. 1. دلایل بطلان ازدواج سفید و نکاح معاطاتی کدامند؟

۱-۱-۵-فرضیات

با توجه به سوالات مطرح شده، فرضیات این پژوهش را می توان به صورت زیر بیان نمود:

۱-۱-۵-۱-فرضیه اصلی

1. 1. بر اساس مبانی فقهی آثار ازدواج بر این رابطه مترتب نیست و مشروعیت ندارد.

۱-۱-۵-۲-فرضیات فرعی

1. 1. در حقوق ایران ازدواج سفید با مصادیقی همچون زنا و روابط نامشروع هم تراز است .

1. 1. با توجه به مصادیق مشابه این ازدواج، حقوق کیفری ایران به جرم انگاری آن پرداخته است.

1. 1. دیدگاه و نظرات فقها، آیات و روایات را می توان دلایل بطلان ازدواج سفید و نکاح معاطاتی دانست.

۱-۱-۶-اهداف تحقیق

اهدافی که در این تحقیق دنبال می شود، عبارتند:

1. 1. مفهوم شناسی ازدواج و ازدواج سفید

1. 1. بررسی ازدواج سفید در فقه

1. 1. بررسی و تحلیل ازدواج سفید در حقوق کیفری ایران

۱-۱-۷-جنبه نوآوری تحقیق

با توجه به ظهور پدیده ازدواج سفید در جامعه ایران و تبعیت از شیوه های رفتاری غرب توسط نسل جوان ایرانی، قطعا بررسی موضوع از دیدگاه شرع و عرف و قانون امری قابل تامل خواهد بود و کنکاش در مقررات به منظور تبیین جایگاه ازدواج سفید از جنبه های بدیع و نوآورانه تحقیق حاضر است.

۱-۱-۸-روش تحقیق

روش تحقیق این پژوهش کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی می باشد که، در یک مطالعه کتابخانه ای و اسنادی، پژوهش ها و منابع موجود داخلی و مرتبط با موضوع جمع آوری و طبقه بندی خواهد شد. بعد از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، این اطلاعات در این رابطه به وسیله مراجعه به کتابها، پایان نامه‌ها و مقالات ذیربط با روش تحلیلی و توصیفی انجام می گیرد و در انتهای پژوهش پس از فیش برداری از منابع موجود و جمع آوری شده به تجزیه و تحلیل مواد قانونی مرتبط پرداخته می شود. که نتایج حاصل از آن در قالب پیشنهاداتی مطرح، تا مورد استفاده نهادها و دستگاه های مرتبط قرار گیرد و در انتها منجر به تهیه و تدوین گزارش نهایی پایان نامه می شود.

۱-۱-۹-سازماندهی تحقیق

در نظر داریم که این پژوهش را در قالب چهار فصل به ترتیب ذیل تهیه و تنظیم نماییم. در فصل اول کلیاتی را پیرامون موضوع پژوهش بیان می داریم تا خواننده با آمادگی بیشتری وارد بحث اصلی شود. این کلیات شامل بیان مسئله، سوالات، فرضیه های تحقیق و پیشینه و …..است. در فصل دوم ابتدا مفهوم ازدواج و مفهوم ازدواج سفید و تاریخچه شیوع آن را ارزیابی نموده، سپس مراحل شکل گیری و عوامل گرایش به آن را بیان می کنیم و در ادامه این پدیده را از منظر روانشناسی و جامعه شناسی بررسی کرده و دلایل بطلان این پدیده از دیدگاه فقها و حقوقدانان را تشریح می کنیم. در فصل سوم با تشریح نکاح معاطاتی تفاوت این امر را با ازدواج سفید بیان نموده و تشابه و تفاوت این دو نوع ازدواج با انحرافات جنسی بررسی نموده و در آخر کلام جرایم ارتکابی در نکاح معاطاتی و ازدواج سفید را بیان می کنیم و در آخر نتیجه مطالب بیان شده در این پژوهش را ارائه خواهیم داد و سعی در بیان پیشنهاداتی در این خصوص خواهیم داشت.

۱-۲-مفاهیم

در این قسمت به مفهوم شناسی برخی مفاهیم می پردازیم.

(خاقانی، ۱۳۷۵: ۳۲)
ص۵۸ـ ثریا: پروین. یکی از صورت‌های فلکی. شش ستاره است مانند خوشهانگور که به خاطر نزدیک بودن به هم، به اجتماع دلالت دارد، برخلاف بنات‌النعش که به پراکندگی و تفرقه مشهور و ضرب‌المثل است.
ص۵۸ـ ظالم: از موتیف‌های پرتکرار در شعر سبک هندی است. معشوق جفاپیشه.
ص۵۸ـ گل‌پیرهن: آنکه پیراهن وی از لطافت و نازکی گل را ماند. گلپوش. مجازاً نازک‌اندام. این ترکیب در شعر شاعران متقدم نیز به کار رفته اما از موتیف‌های شعر سبک هندی است.
ص۵۸ـ یوسف: تلمیح به داستان حضرت یوسف(ع) در شعر سبک هندی بسامد بسیار بالایی دارد و یکی از موتیف‌های شعری این دوره است که غالباً با «کاروان» و «خریدار» همراه می‌شود.
ص۵۸ـ غبار هستی‌ام چون ابر حایل بود… : مشابه مضمون بیت زیر از حافظ است:
میان عاشـق و معشـوق هیـچ حایل نیستتو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز
(حافظ، ۱۳۶۲: ۵۳۶)
ص۵۹ـ سر نرگس تو گردیم: فدای نرگس(چشم) تو شوم. از کاربردهای عامیانه در شعر این دوره است.
ص۵۹ـ ذرّه و آفتاب از موتیف‎های عرفانی شعر فقیر است.
ص۶۰ـ حَی: ایل، قبیله. / توتیا: سرمه. / سالوس: ریا و تزویر. / قلزم: دریا
ص۶۰ـ از من فقیر روزی این حرف با حزین گو… : مصراع دوم این بیت از حزین لاهیجی تضمین شده است و البته فقیر این غزل را به اقتفای غزل حزین سروده است:

ص۶۱ـ سیماب: جیوه را گویند و معرب آن زیبق باشد و جزء اعظم اکسیر است، بلکه روح اکسیر و روح جمیع اجساد است. (برهان قاطع). سیماب شدن:کنایه از بی قرار شدن.
ص۶۱ـ اسطرلاب: وسیله‌ای است که برای مشاهده وضع ستارگان و تعیین ارتفاع آنها در افق به کار می‌رفته است.

ص۶۱ـ پرد از شرم رویش لاله‌ها را رنگ…:
«پریدن رنگ» اصطلاح ساده و محاوره‌ای است که در امروزه نیز به کار می‌رود. شاعران سبک هندی با «رنگ» شبکه تداعی بسیار وسیعی را به وجود آورده‌اند که با عنوان «پرواز رنگ» «شکست رنگ» و … در شعر ایشان انعکاس بسیار دارد. (شفیعی کدکنی، ۱۳۷۶: ۳۲۸)
ص۶۲ـ لوح: تخته مشق اطفال در قدیم بوده است.
ص۶۲ـ گل ‌زمین: قطعه زمین خوب و مرغوب را می‌گفتند.
ص۶۲ـ حباب: از موتیف‌های سبک هندی و شعر فقیر است که رمز نیستی و تداعی مجموعه‌ای از خیال‌هاست. حباب تصویری است از خانه به دوشی و خانه بر آب داشتن و کسی که کلاهداری او (غرور و اعتبارش) بسیار کوتاه‌مدت است. (شفیعی‎کدکنی، ۱۳۷۶: ۳۲۷)
ص۶۲ـ بحر آتش‌خیز: از ترکیبات پارادوکسی شعر فقیر است. این نوع ترکیبات در سبک هندی رایج است.
ص۶۲ـ دریاکشی باید چو من…: دریانوش. کسی که می‌تواند شراب بسیار بنوشد. کنایه از کسی که دیر مست می‌شود.در اصطلاح عرفانی، کسی که ظرفیت وجودی زیادی برای واردات غیبی و درک حقایق دارد. در مقابل آن «تنک شراب» است.
ص۶۲ـ حیز: مخنّث و نامرد.
ص۶۳ـ حنظل: میوه گیاهی به اندازه خربزهکوچکو درنهایتتلخی استکهآنراخربزه (یا هندوانه)ابوجهلنیز می‌گویند.
ص۶۳ـ به این حسرت که سائل می‌رود محروم از پیشت… : اشاره به این آیه دارد: «و اما السائل فلا تنهر» (ضحی/۱۰).
ص۶۳ـ ز پهلوی خس و خاشاک آتش مایه‌ور گردد…: شبیه مضمون بیت زیر از صائب است:

خلاقیت

دانش موضوعات اجتماعی(۱۹۳۳)
ظرفیت شناخت خود و دیگران(۱۹۸۳)
علاقه افراد در شناخت جامعه اجتماعی(۱۹۸۷)
حل مشکلات اجتماعی(۱۹۹۴)
شناخت اصول تعاملات اجتماعی
شناخت اصول آداب و معاشرت

دانش

مارتین و پروبست^[۳۱](۲۰۰۸)
۲-۳-۲) ابعاد هوش اجتماعی:
۲-۳-۲-۱) هوش اجتماعی بوزان^[۳۲]
از نظر بوزان هوش اجتماعی دارای ۸ بعد است که عبارتند از: ۱- خواندن ذهن شخص ۲- مهارت گوش دادن فعال ۳- اجتماع-پذیری ۴- تحت تأثیر قرار دادن دیگران ۵- فعال بودن در رسانه های اجتماعی ۶- مذاکره و گفتگو و حل مسائل اجتماعی ۷- ترغیب و اغنا ۸- داشتن رفتار مطلوب در موقعیتهای اجتماعی. مدل مارلو؛ هوش اجتماعی دارای چهار بعد است: ۱- علاقه اجتماعی ۲- خودبسندگی اجتماعی ۳- مهارتهای همدلی ۴- مهارتهای عملکردی اجتماعی(بوزان،۲۰۰۲)
۲-۳-۲-۲) کومیتزکی و جان^[۳۳]
در مدل خود بیان کردهاند که هوش اجتماعی از هفت مؤلفه تشکیل شدهاست: ۱- دیدگاه درگیری خلق و خودحالتهای درونی افراد دیگر ۲- توانایی کلی برای کنار آمدن با افراد دیگر ۳- دانش دربارهی قوانین اجتماعی وزندگی اجتماعی ۴- بینش و حساسیت در موقعیتهای اجتماعی پیچیده ۵- استفاده از تکنیکهای اجتماعی برای نفوذ در دیگران ۶- دیدگاهگیری ۷- سازگاری اجتماعی(کومیتزکی و جان،۲۰۰۳)

۲-۳-۲-۳) بوجور کوسیت استرمن و کاوکیاتن^[۳۴]
بر این باورند که هوش اجتماعی از سه بعد تشکیل شده است که عبارتند از: ادراکی – شناختی – تحلیلی و رفتاری.
۲-۳-۲-۴) سیلبرمن^[۳۵]
سیلبرمن هوش اجتماعی را بر مبنای هفت بعد بررسی کردهاست: ۱- درک و فهم دیگران ۲- بیان احساسات و ایدههای شخصی ۳- بیان نیازهای خود شخصی ۴- تحت تأثیر قرار دادن-برانگیختن و ترغیب دیگران ۵- ارائه راهحلهای نوآورانه به موقعیتهای پیچیده ۶- کار کردن بصورت مشارکتی بهجای انفرادی ۷- اتخاذ نگرش مناسب در رویدادهایی که به بن بست میرسند(سیلبرمن،۲۰۰۰)
۲-۳-۲-۵) ثورندیک^[۳۶]
ثورندیک معتقد بود که هوش، از یک مؤلفه تشکیل نشده است، چرا که نمیتوان با یک هوش توانایی های انسان را سنجید. به همین دلیل او سه نوع هوش را مطرح میکند: هوش اجتماعی، هوش عینی و هوش انتزاعی. به نطر وی هوش اجتماعی عبارت از توانایی درک دیگران و برقراری رابطه مناسب آنهاست. از این نقطه نظر، فرد باهوش کسی است که در هنگام قرار گرفتن در یک حمع بتواند احساسات و عواطف دیگران را به خوبی درک و با آنها رابطه خوبی برقرار کند. گاردنر پس از تحقیقات زیادی به این نتیجه رسیدند که هوش اجتماعی داراری پنج بعد اصلی است. درک موقعیت: توانایی درک موقعیتها و درک زمینه اجتماعی که نفوذ اجتماعی و انتخاب شیوه های رفتاری، منجر به موفقیت در روابط بین فردی میشود. شخصیت: متانت و بردباری که موجب برداشت احساس اعتمادف احترام به خود و ارزشمندی در دیگران میشود. مورد اعتماد بودن: متضاد حقهبازی است که موجب ایجاد این نگرش در دیگران میشود که فرد همانگونه که با خودش صادق است با دیگران نیز به همانگونه صادق است. وضوح و روشنی: توانایی بیان روشن مطالب و استفاده مؤثر از زبان برای تبیین مفاهیم و ترغیب به پذیرش ایدهها. همدلی: یک احساس درونی قوی برای بازگو کردن یا قدرشناسی از تجارب دیگران. همدلی ذر این زمینه بیانگر تواناییی ایجاد حس ارتباط با دیگران برای برقراری رابطه صمیمی بیشتر و برداشتن فاصله های بین فردی است(لطفی و همکاران،۱۳۸۷).
۲-۳-۳) ابعاد این تحقیق
دانیل گلمن معتقد بود که هوش، از سه بعد تشکیل شده است که این ابعاد عبارتند از: سه مؤلفه پردازش ۱- اطلاعات اجتماعی ۲- مهارتهای اجتماعی ۳- آگاهی اجتماعی(سیلورا). ۱- پردازش اطلاعات اجتماعی: یعنی توانای برای درک و فهم و پیشبینی رفتار و احساسات دیگران. پردازش اطلاعات راهی برای پیوند منفعلانه با ارتباط است. افرادی که اطلاعات را صرفاً پردازش میکنند، فعالانه در پی آن نمیگردند، اما وقتی با آن مواجه شدند آن را به کار میگیرند حتی اگر این مواجهه تصادفی باشد. ۲- آگاهی اجتماعی: درک مناسب از نگرانیها و احساسات سایرین از ارکان موفقیت در فعالیتهای اجتماعی است. حساسیت به دیگران برای کسب عملکرد شغلی برتر، بسیار حیاتی است. پزشکانی که به هیجانات و روحیات بیماران خود حساس هستند موفقترند. توئانایی نیازهای شناخت دیگران جزو ویژگیهای مدیران موفق و تیمهای توسعه محصول میباشد. سطح آگاهی اجتماعی، توانایی شناسایی نگرانیها و نیازهای اغلب ناگفته مشتریان اعم از موکل، کارمند و غیره و سپس همانگ کردن نیازها و نگرانیها با خدمات محصول و نحوهی تأمین نیازها در صلاحیت خدماتدهی به مشتریان خود نقش کلیدی دارد. در این استراتژی، همدردی از جمله زمینههایی میباشد که عاملان قدرتمند را از عاملین عادی و متوسط تمیز میدارد(دهشیری،۱۳۸۰). ۳- مهارتهای اجتماعی: کارایی مهارتهای اجتماعی به توانایی فرد جهت نفوذ بر هیجانات فرد دیگر بستگی دارد. اگر نتوانیم هیجانات ناگهانی خود را کنترل کرده و فاقد همدردی باشیم، شانس کمی وجود دارد که بتوانیم در روابط خود، کارآمد و مفید عمل نماییم. مهارتهای اجتماعی بر ندیریت روابط، نفوذ ارتباطات مدیریت تعارض، رهبری، تغییرات مرزهای ساختاری، همکاری گروهی و تشریک مساعی تأثیر بسزایی دارد(لطفی و همکاران،۱۳۸۷). استرنبرگ^[۳۷] روانشناس دانشگاه ییل از مردم خواست که خصوصیات یک فرد باهوش را بیان کنند، افراد بسیاری مهارتهای علمی را جزء ویژگیهای اصلی برشمردند. تحقیقات بیشتر، استرنبرگ را به نتیجهگیری ثرندایک بازگرداند و آن اینکه هوش اجتماعی از توانایی تحصیلی متمایز است و همان چیری است که افراد را وادار میکند که در عرصه زندگی به خوبی عمل کنند(دهشیری،۱۳۸۰).
۲-۳-۴) نطریههای هوش اجتماعی:
۲-۳-۴-۱) تئوری ساختاری هوش گیلفرد
تئوری فراگیر مبتنی بر هوش اجتماعی مربوط به مدل ساختار هوش گیلفرد(۱۹۹۸) میباشد. در حوزه SOI، حیطه محتوای رفتاری بیانگر هوش اجتماعی میباشد و در کتار وظایف(کارکردها) معنایی، سمبلیک و تصویری قرار گرفته است، که ایجاب مینماید هوش اجتماعی و عمومی مبتنی بر نطریه و ساختار گیلفرد تنها به لحاظ محتوای وظایف متمایزند ولی برخی از طبقهبندیهای متقاطع یکسان را همراه با عملکرد و نتایج مورد نظر تسهیم مینماید. بنابرراین، هوش اجتماعی دربرگیرندهی محصولات واگرا، همگرا و شناختی، حافظه و ارزیابی مضامین رفتاری میباشد. این حوزه ها بیشتر محتمل بر اطلاعات غیرکلامی در مورد واکنشها و تعاملات اجتماعیاند که امکان بحث و نتیجهگیری در مورد تفکرات، علاقهمندیها، تمایلات، حالات، هیجانات، ثبت و واکنشهای سایر افراد و خود را فراهم میسازد. گیلفرد و همکارانش بر روی بخشهای اجرایی شناخت و محصولات واگرا در راستای پیشرفت و رشد آزمونهای هوش اجتماعی تمرکز نمودند(پورتاکدوست،۱۳۹۰).
۲-۳-۴-۲) اسلیوان و گیلفرد^[۳۸]
تلاشهای اسلیوان و گیلفرد منتج به ارائه دو نوع آزمون گردید: این آزمون شش فاکتوره اسلیوان و گیلفرد(۱۹۶۰) و آزمون چهار فاکتوره(۱۹۷۶) سایر تعاریف هوش اجتماعی منعکس کنندهی نظریه ثرندایک(۱۹۲۰) در مورد تشخیص اولیه میان نیازهای رفتاری و شناختی بود(برای مثال درک افراد و انجام عملکرد منطقی در تعامل با دیگران)(پورناکدوست،۱۳۹۰).
۲-۳-۴-۳) گاردنر^[۳۹]
به عنوان یکی از صاحبنظران در روانشناسی نقش مهمی را در ایجاد نظریهی هوش اجتماعی ایفا نموده است. او در مدل تنظیمی خود به دو نوع هوش فردی یعنی هوش ارتباطی و هوش فکری اشاره دارد. وی معتقد است که هوش اجتماعی از ترکیب و گسترش نقش هیجان در این دو هوش فردی حاصل میگردد. از اواخر سدهی بیستم تا به امروز پژوهشگران مختلف مدلهای متفاتی را در مورد هوش عاطفی بکار بردهاند که مدل بار-اون^[۴۰](۱۹۹۰) و سالوی و مایری^[۴۱](۱۹۶۹) و گولمن^[۴۲](۱۹۹۸)؛ نمونه های مشهورترند با اینکه در این مدلها شباهتهای زیادی وجود دارند(گاردنز،۲۰۰۲).
۲-۳-۴-۴) هوش اجتماعی در مدل بار
آن بر مبنای نظریهی شخصیت در مدل سالووی و میر در چاچوب نظریهی هوش و در مدل گلمن بر اساس نظریهی شخصیت و عملکرد مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. با این حال مفهوم هوش اجتماعی بعنوان توانایی تشخیص و تنظیم هیجانات خود و دیگران در هر عرصهِی مطالعات مورد پذیرش و تأیید واقه گردیده است. گلمن در کتاب خود با عنوان “کار با هوش اجتماعی ” تأثیر هوش اجتماعی در محیط کار را مورد بررسی قرار داده و چنین نتیجهگیری مینماید که هوش اجتماعی بالا نحوهی انجام کارها و مشاغل در بنگاهها را بهبود بخشیده و عملکرد آنها را به نحو مناسبی افزایش میدهد(بار-اون،۲۰۰۶).
۲-۳-۴-۵) هوش اجتماعی مک کللند^[۴۳]
اولین کسی است که برای تشخیص افراد با عملکرد عالی از افراد با عملکرد متوسط نظریهی مهارتهای اجتماعی را پیشنهاد نموده است. وی در سال ۱۹۹۸ پس از انجام مطالعات زیاد در مورد مدیران ارشد سازمانهای مختلف نتیجه گرفت که از طریق سنجش مهارتهای اجتماعی میتوان مدیران ارشد با عملکرد عالی را از مدیران با عملکرد متوسط متمایز و تشخیص داد. از نظر وی میل به پیشرفت، نفوذ، اعتماد به نفس، تفکر تحلیلی و تطابق و رهبری از جمله مهمترین عوامل مؤثر در این زمینه محسوب میشوند. گولمن، هوش اجتماعی را نوعی توانایی اکتسابی به شمار میآورد که میتواند عملرد فرد را بهبود بخشد(مک کللند،۱۹۹۸).
۲-۳-۴-۶) بویاتزیس^[۴۴]
وی و همکارانش نیز بر این باورند که توانایی اجتماعی را میتوان و باید آموخت(بویاتزیس،۲۰۰۴)
۲-۳- ۴-۷) ویگوتسکی
ویگوتسکی در نظریهی خود به مسائل فرهنگی، به ویژه به زبان یک وسیله مهم ارتباطی در آموزش و یادگیری است، اشاره میکند. زبان و یا هوش کلامی اولین شرط برای برقراری ارتباط مثبت میباشد. افرادی که دچار ناتوانی کلامی هستند، در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل میشوند. در این میان گفتار نشان دهندهی نوع تفکر، هویت و شخصیت فرد است. زبان مقدمهای برای تفکر است و در واقع زبان گسترش دهنده هوش میباشد. روابط اجتماعی نقش فغال در خلق و تغیر طرز تفکر و نگرشهای افراد دارد. این دیدگاه مبتنی بر سازندهگرایی اجتماعی است.
۲-۳-۴-۸) ثوراندیک
محققان اولیه ثوراندیک پیشنهاد کردند که توانایی اجتماعی عنصر مهمی از هوش میباشد، هوش اجتماعی از نظر ثوراندیک توانایی درک دیگران، عمل و رفتار هوشمندانه در رابطه با دیگران است.
۲-۳-۴-۹) کسلر^[۴۵]
کسلر در گزارش خود دربارهی هوش مینویسد: کوشیدهام نشان دهم که علاوه بر عوامل هوشی، عوامل غیرهوشی ویژهای نیز وجود دارد که میتواند رفتار هوشمندانه را مشخص کند. هوش عمومی را مورد سنجش قرار دهیم مگر اینکه آزمونها معیارهایی نیز برای سنجش عوامل غیرهوشی در اختیار داشته باشیم(خورشیدزاده،۱۳۸۷). در مدل گولمن چار چوبهای مهارتهای اجتماعی را به دو گروه عمده، یعنی صلاحیت فردی که شامل خودآگاهی و خود مدیریتی است و صاحیت-های اجتماعی که شامل آگاهی اجتماعی و ساماندهی روابط میباشد. عوامل شکلدهنده یا اثرگذار بر خودآگاهی را میتوان به سه گروه تقسیم کرد: ۱- شناخت احساست خود و اثرات آنها بر عملکرد ۲- شناخت نقاط قوت و ضعف خود(خود ارزیابی) ۳- اعتماد به نفس . خود مدیریتی در هوش اجتماعی نیز از اجزاء یا قابلیت‌های زیر شکل میگیرد: ۱- خود کنترلی ۲- وظیفهشناسی و وجدان کاری ۳- سازگاری یا انطباقپذیری ۴- تمایل به پیشرفت و ترقی. آگاهی اجتماعی شامل سه نوع شایستگی است: ۱- شایستگی همدلی و همفکری ۲- شایستگی خدمت به دیگران ۳- آگاهی سازمانی. ساماندهی روابط شامل: ۱- نفوذ در دیگران ۲- ارتباطات ۳- مدیریت تعارض ۴- رهبری توام با دوراندیشی ۵- توان ایجاد تغییر ۶- توانایی ایجاد انسجام و پیوستگی ۷- توانایی گسترش نشریک مساعی و کار گروهی میشود(شریفدرآمدی و ساعی،۱۳۸۶).
۲-۳-۵) انواع هوش
۲-۳-۵-۱) انواع هوش از دیدگاه ثرندایک
ثرندایک رفتار هوشمندانه را متشکل از توانایی خاص گوناگون میداند. او از سه نوع هوش صحبت میکند:
هوش اتنزاعی: این نوع از هوش با اندیشه و نهادها سر و کار دارد. درک روابط اجزا و پدیده ها با این نوع از هوش ارتباط دارد. توان درک این نوع هوش مرتبط است.

۲)شناسایی افرادی که باید انتقال یابند ، یا جابجا شوند.
۳)تعیین افرادی که باید به خدمت آنها خاتمه داد.
۴)شناسایی نیازهای آموزشی کارکنان.
۵)شناسایی افرادی که قابلیت ارتقا و به کارگماری در پست های مناسب را می توانند داشته باشند.
۶)شناخت قابلیت‌های کارکنان بر اساس مقررات و قوانین حکومتی و جبران کاهش توانایی های کارکنان تا رسیدن به استاندارد مورد نظر در قوانین .
۷)شناخت و یژگی های رفتاری و بلوغ، افراد جهت تنظیم ارتباط بهینه.
۲-۲-۱۶) معیارهایی برای سنجش عملکرد:

برای تعیین معیارهای عملکرد باید خروجی عملکرد در سطوح فردی ، فرآیندی وسازمانی مشخص شود. وسپس واحد اندازه گیری برای خروجی مشخص شود مثلاً زمان ، کمیت یا کیفیت ودر نهایت تناسب واحدها باید تأیید شود. (سبحان اللهی ،۱۳۷۸،ص۲۲)
تعیین خروجی برایسطوح عملکرد
تأیید واحدهای عملکرد
انتخاب واحدهای قابل اندازه گیری مناسب عملکرد واستقرار سازگاری
شکل ۲-۲-۵): فرایند تعیین معیار های عملکرد(سبحان الهی،۱۳۷۸،ص۲۳)
همان طور که آرمسترانگ وبارون^[۴۱] عنوان کرده اند معیارهای عملکرد باید:
۱- با معیارها و اهداف استراتژیک که از نظر سازمانی مهم بوده و عملکرد کسب و کار را پیش می برند ، مرتبط باشد.
۲- با اهداف و پاسخگویی گروه ها و افراد مورد نظر مرتبط باشند.
۳- دستاوردها و رفتارهایی که می توانند به وضوح تعریف شده و برای آنها دلیل ارائه نمود و خروجی های قابل اندازه گیری تمرکز داشته باشند.
۴- داده ها یا مدارکی که به عنوان مبنای اندازه گیری در دسترس هستند را نشان دهد.
۵- قابل اثبات باشند، اطلاعاتی ارائه دهند که حد انتظارات برآورده شده را تأیید نماید.
۶- تاحد امکان در انطباق با هدف ارزیابی ودسترسی به داده ها دقیق باشند.
۷- مبنای معتبری برای بازخور و اقدام ارائه دهند.
۸)جامع باشند وتمام ابعاد کلیدی عملکرد را به گونه ای که مجموعه ای از معیارها در دسترس قرار گیرند، تحت پوشش قرار دهند، وهمانگونه که والترز^[۴۲] بیان داشته “عملکرد موثر صرفاً با ارائه نتایج(برجسته) در یک حوزه اندازه گیری نمی شود، بلکه با ارائه عملکرد رضایت بخش در تمام معیارها، مورد اندازه گیری قرار می گیرد".(آرمسترانگ،۱۳۹۰،صص۶۲-۶۱)
ملاک های ارزیابی عملکرد باید در موارد زیر متعادل شود:
۱-دستاوردها در رابطه با اهداف
۲-رفتار در شغل به گونه ای که روی عملکرد تأثیر می گذارد(توانایی ها)
۳-کارایی روزانه
این ملاک ها نباید به چند هدف کمی محدود شوند.در اکثر مشاغل ، مهمترین مسأله ، کارایی روزانه شاغل در احراز استانداردهای عملکرد مداوم مرتبط با وظایف کلیدی شغل می باشد. برای برخی از مشاغل ممکن است هر سال توافق معنی داری در مورد هدف های کمی شده جدید میسر نشود. از این رو باید به نتایج رفتاری که از آن حاصل شده است توجه یکسانی مبذول گردد. (آرمسترانگ، ۱۳۹۰،صص۸۷-۸۶)
۲-۲-۱۷) انواع ارزیابی:
در اکثر سازمانها ،وظیفه طراحی سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان ونظارت براجرای آن به عهده اداره امور کارکنان یا معاونت نیروی انسانی است؛ولی انجام آن باید با حضور ومشارکتمستقیم وفعال مسئولان اجرایی(صفی) سازمان باشد. به طور کلی ،ارزیابی عملکرد کارکنان در سازمان از طریق زیر انجام می گیرد: (سعادت،۱۳۹۰،ص۲۲۳)
۲-۲-۱۷-۱) ارزیابی سرپرست مستقیم:
معمولاً ارزیابی فرد به وسیله سرپرست مستقیم او انجام می گیرد. در واقع ، ارزیابی مرئوسان به وسیله رئیس مستقیم آنها، متداولترین شیوه ارزیابی است. دلایل محکم و موجهی برای این کار وجود دارد. اولاً سرپرست فرد در موقعیتی قرار دارد که به آسانی می تواند به طور مستقیم بر رفتار و عملکرد مرئوس خویش نظارت کند.ثانیاً می دانیم که سرپرست یک واحد در سازمان ، مسئول اداره آن واحد به طور مؤثر است و اگر ارزیابی مرئوسان به وسیله او انجام نگیرد ، این امر می تواند باعث تضعیف موقعیت وی و سستی پایه های قدرتش گشته، کنترل کار را از دست او خارج سازد. ثالثاً گفته شد که فرایند ارزیابی عملکرد و فرایند آموزش در سازمان رابطه ای بسیار نزدیک و تنگاتنگ دارند در واقع، یکی از وظایف بسیار مهم سرپرست ، تربیت نیروی انسانی تحت سرپرستی اوست. از این رو، ارزیابی عملکرد مرئوس به وسیله سرپرست ، نیازهای آموزشی مرئوس را برای سرپرست معلوم می کند و او را در موقعیت مناسبی قرار می دهد تا در جهت رفع آن اقدامات لازم را به عمل آورد.(سعادت،۱۳۹۰،ص۲۲۴)
۲-۲-۱۷-۲) ارزیابی رئیس به وسیله مرئوس:
در برخی از سازمانها ، ارزیابی رئیس به وسیله مرئوسان وی نیز مرسوم گردیده است و مرئوس هرروز شاهد رفتار و کردار و عملکرد رئیس خویش است و به دلیل اجرای تصمیمات و دستوراتش ، در موقعیتی قرار دارد که می تواند درباره کاردانی و اثربخشی او قضاوت درستی داشته باشد. ارزیابی رئیس به وسیله مرئوس دارای مزیت است که اولاً ، مدیر از نیازهای کارکنان آگاه می گردد و ثانیاً اطلاعاتی که از نتایج عملکردش به او داده می شود به وی کمک می کند تا مدیر بهتری شود. ولی این امر می تواند حساسیتهایی را در رئیس به وجودآورد یا باعث اضطراب و نگرانی او گردد. در نتیجه ممکن است مبنای تصمیمات او، به جای کارآیی واثربخشی ،کسب وجهه ومحبوبیت درمیان کارکنان شود (سعادت، ۱۳۹۰ ،صص۲۲۵-۲۲۴)
۲-۲-۱۷-۳) ارزیابی همقطاران از عملک
رد یکدیگر:
عملکرد کارکنان را به وسیله همقطارانشان نیز می توان ارزیابی نمود. ارزیابی همقطاران از عملکرد یکدیگر هنگامی مطمئن و قابل اعتماد است که اولاً ترکیب گروه همقطاران برای مدت زمانی نسبتاً طولانی به همان شکل باقی مانده، تغییری نکند؛ ثانیاً وظایفی که اعضای گروه انجام می دهند، مرتبط و وابسته به یکدیگر باشد؛ثالثاً همقطارانی که عملکرد یکدیگر را ارزیابی می نمایند در رقابت مستقیم با یکدیگر برای دریافت همان پاداشها(مثلاً ارتقا به پستی بالاتر) نباشند. ( سعادت ، ۱۳۹۰،ص۲۲۵)
۲-۲-۱۷-۴) ارزیابی گروهی:
برای این نوع ارزیابی که معمولاً در صنعت به کار می رود گروهی ۵ نفره مرکب از سرپرست مستقیم ارزیابی شونده و چهار سرپرست دیگر که به نحوی با کار ارزیابی شونده در ارتباط هستند کار فرد فرد متصدیان را ارزیابی می کنند. در واقع می توان کار گروه را کمیسیون ارزیابی نامید اعمال این روش تا حدودی نتیجه دقیق تری دارد اما مستلزم صرف وقت و هزینه زیاد است. (رنجبر، رنجبر، وطنی،۱۳۸۵ ،ص۳)
۲-۲-۱۷-۴) خود ارزیابی:
شکی نیست که هر کسی بهتر از دیگران به نقاط قوت وضعف خود آگاه است، بنابراین اگر مدیران یک سازمان بتوانند فضایی صمیمانه وصادقانه در مواجهه با ارزیابی ها ایجاد کنند می شود از این روش ارزیابی استفاده کرد. در این روش کارکنان خود را ارزیابی می کنند و نقاط قوت وضعف خویش را مشخص می نمایند. البته این کار ممکن است به یاری سرپرست فرد و یا به تنهایی صورت گیرد. مشکلات استفاده از این روش، یکی تن ندادن برخی از کارکنان به این کار و دوم صحت و اعتبار نظرات داده شده است. در استفاده از این روش ، باید از کارکنان خواسته شود که ، کار و رفتار خود را در قیاس با معیارهای کاری و رفتاری، نه در قیاس با کار و رفتار همکاران مقایسه کنند و نظر دهند. (رنجبر، رنجبر،وطنی،۱۳۸۵،ص۳)
۲-۲-۱۸) عوامل مؤثر در تعیین نوع سیستم ارزیابی:
۲-۲-۱۸-۱) اندازه سازمان: سیستمهای پیچیده ارزیابی، حجم سنگینی از اطلاعات را به وجود می آورند. پردازش اطلاعات و نتیجه گیری از آن ، مستلزم تجزیه و تحلیلی عمیق و همه جانبه می باشد که معمولاً بسیار پرهزینه و وقت گیر است. بنابراین ، بسیاری از سازمانهای کوچک ، توان استفاده از این نوع سیستمها را ندارند. تحقیق نشان داده است که سازمانهای بزرگ که منابع و امکانات کافی در اختیار دارند، بیشتر از سازمانهای کوچک از سیستمهای پیشرفته و پیچیده ارزیابی عملکرد استفاده می نمایند.
۲-۲-۱۸-۲) پویایی سازمان: چنانچه سازمانی پویا و دائم در حال تغییر و تحول باشد، بهتر است به جای سیستمهای پیچیده ارزیابی ، از سیستمهای نسبتاً ساده تری استفاده شودکه به خاطر انعطاف پذیری بیشترشان ، به راحتی می توان آنها را متناسب با شرایط تغییر داد. ولی سازمانی که از ثبات نسبی و همچنین منابع و امکانات کافی برخوردار است، می تواند از سیستمهای ارزیابی پیچیده تری استفاده نماید که به خاطر عدم تغییر و تحول سریع در محیط و سازمان ، کارآیی و اثربخشی خود را برای مدتی طولانی حفظ می نمایند.
۲-۲-۱۸-۳) سطوح مختلف در سلسله مراتب: بدیهی است مشاغل مدیریتی نسبت به مشاغل کارگری یا دفتری از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. از این رو، معمولاً برای ارزیابی کارکنان در این دو گروه از دو سیستم مختلف استفاده می شود. (سعادت ،۱۳۹۰،صص۲۲۳-۲۲۲)
۲-۲-۱۹) فنون وروشهای ارزشیابی :
روش های مختلفی برای ارزیابی عملکرد کارکنان وجود دارد ، ولی اینکه کدام روش ، مناسبترین یا بهترین روش ارزیابی است به هدف سازمان از ارزیابی کارکنان بستگی دارد و معمولاً نیز ترکیبی از روش های مختلف برای ارزیابی کارکنان به کار گرفته می شود. با این توضیح مقدماتی ، اینک به شرح مهمترین روش های ارزیابی عملکرد کارکنان می پردازیم. (سعادت ، ۱۳۹۰،ص۲۲۷ )
الف) روش مقیاسی:
روش مقیاسی یکی از قدیمی ترین و متداولترین روشهایی است که برای ارزیابی عملکرد کارکنان از آن استفاده می گردد. در این روش کارکنان بر اساس عوامل معینی درجه بندی می گردند. یکی از دلایل عمده محبوبیت و رواج این روش ، سادگی و سهولت استفاده از آن است.
در روش مقیاسی ، ارزیاب که معمولاً رئیس مستقیم کارکنان است ، با بهره گرفتن از فرمهای بخصوصی ، اقدام به ارزیابی عملکرد آنها می نماید. درفرم ارزیابی ، فهرستی از صفات و ویژگیهایی که باید مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرند درج شده است. برای کارکنان در سمتهای غیر مدیریتی ، معمولاً کمیت و کیفیت کار، مهارت فنی ، دانش شغلی، روحیه همکاری و مساعدت، قابلیت اعتماد ، ابتکار ، سختکوشی ، و دید و نگرش فرد نسبت به کار از جمله عواملی هستند که ارزیابی می گردند، ولی مدیران معمولاً براساس عواملی چون قدرت تجزیه و تحلیل مسائل ، قدرت تشخیص ، مهارت در تصمیم گیری ، رهبری موثر ، خلاقیت و نوآوری ، تخصص ، تبحر ، و ثبات و سلامت روحی ارزیابی می گردند.(سعادت، ۱۳۹۰،ص۲۲۷)
مقیاسی که برای ارزیابی عملکرد به کار برده می شود ، به شکل پیوسته یا گسسته است. مقیاس درجه بندی پیوسته خطی مدرج است که از صفر یا حداقل شروع می شود و تا حدود ادامه می یابد. با علامتی که ارزیاب در نقطه ای در امتداد این خط می گذارد، نظر خود را اعلام می دارد. برای مثال ، در شکل زیر مشاهده می شود که ارزیاب ، میزان علاقه مندی کارمند به کار را در سطح بالایی ارزیاب نموده است .
۰