شما نمیتوانید موارد درون زبالهدان را ویرایش کنید. مورد را به بیرون از زبالهدان منتقل و سپس آن را ویرایش کنید.
و بعلاوه برای تفسیر بعضی از آیات از احادیث نبوی استفاده می شود که به این نوع تفسیر، تفسیر به روایات می گویند همانطور که الدر المنثور و سیوطی اینطور است و در بعضی آیات نیز مشاهده می شود که در هنگام نزول آن اتفاقاتی افتاده که اطلاع از این حوادث می توان در فهم آیه کمک کند و این حوادث را از طریق روایات می توان بدست آورد.
اهل سنت در تفاسیر خود از شأن نزول استفاده می کنند مثلاً الایجی در کتاب المواقف در باب فضیلت ابوبکر به این آیه استفاده می کند «و اهل تقوی از آن آتش دوری جستند * که آنها مال خود را به فقیران اسلام بوجه زکات اعطاء کردند». [۲۴۸]
بعد می گوید اکثر مفسرین می گویند: اعتماد علماء بر اینستکه این آیه در مورد ابوبکر نازل شده .[۲۴۹]
و تفتازانی در بیان افضلیت ابوبکر از قرآن به این آیه تمسک می کند و می گوید : جمهور نظرشان اینستکه آیه در مورد ابوبکر نازل شده.[۲۵۰]
به خوبی روشن است این استدلال ایجی و تفتازانی زمانی تمام است که سبب نزول را قبول داشته باشند، در نتیجه می توان در آیه ی مورد بحث از روایت برای تعیین مورد آن استفاده کرد] .[۲۵۱]
۲٫ «ولی در لغت اسم کلمه وَلایت( به فتح ) است و معنای آن محبّت نصرت است »
القفاری در کتاب اصول مذهب شیعه بالحنی بی ادبانه و تحقیر آمیز خطاب به شیعه می گوید برای کلمه ولایت دو نقل و دو لفظ وجود دارد، به فتح واو و به کسر آن معنای ولایت به فتح محبّت و نصرت می شود و ضد آنهم عداوت است واسمی که از آن مشتق می شود : «ولی » است در حالیکه در لفظ ولایت( به کسر ) اسمی که از آن مشتق می شود «والی » و «متولی » است و در این حدیث هم تعبیر از «ولیکم » شده پس مراد از ولایت معنای محبّت است.
در مقدمه باید گفت که ولایت از اشتقاقات کلمه «ولی » به سکو ن لام به معنی قرب و نزدیکی خاص است که از لوازم آن تصرف و تسلط است واز آن «والی » و «مولی » و «ولاء » و ولایت به فتح و به کسر واو مشتق می شود.
این اشتقاقات هر کدام مصداق خاص دارند لکن همگی آنها معنای عام ولایت را دارند و این معنای عام هم بر محبّت و هم ناصر و هم حاکم قابل انطباق است، زیرا در تمامی اینها اولویت در تصرف وجود دارد، و در حاکم اولویت تصرف در امور کسی که بر او سرپرستی دارد، حال بعد از این مقدمه بر می گردیم به کلام القفاری او می گوید «ولی» به معنی محب و ناصر است زیرا اسم لفظ ولایت( به فتح ) است واگر قرار بود مراد از این لفظ ولایت( به کسر ) باشد باید اسم آن «والیکم » و «متولیکم » می آمد .
نقد اول :
فرق بین «مولی » و «والی » و «متوالی» به این جهت که اولی اسم کلمه ولایت( به فتح) و دومی اسم ولایت(به کسر) باشد این مطلبی است که علی مقدسی نویسنده کتاب رساله فی الرد علی الرافضه نوشته و اوهم از کتاب مختار الصحاح گرفته ولی اگر به این کتاب مراجعه کنید او چنین فرقی ذکر نکرده در نهایت کلامی از قول ابن سکیت گفته که کلمه ولایت( به کسر ) بمعنی سلطان و ولایت(به فتح) به معنی نصرت و یاری دادن است .[۲۵۲]
ولی ابن سکیت مرادش این نبوده که اسم مشتق از این رو متفاوت است بلکه حتی بعضی اعتقاد دارند که فرقی بین حالت کسره و فتحه از جهت معنی وجود ندارد فرق آن دو از این جهت است که ولایت( به فتح) مصدر ولایت(به کسر) اسم مصدر است.
در این کتاب همچنین از قول سیبویه که از اعاظم لغوین است نقل شده که ولایت( به فتح ) مصدر و ولایت( به کسر ) اسم است.[۲۵۳]
و خیلی روشن است که چه فرقی بین مصدرو اسم مصدر وجود دارد زیرا مصدر حدثی و فعلی است که به فاعل مستند شده در حالیکه اسم مصدر نتیجه فعل است مثل فرق بین وضو و توضؤ و غسل و اغتسال، با این توضیح برای ما معلوم نشد چگونه اسم ولایت(به فتح) «ولی » باشد و اسم ولایت(به کسر) «والی»؟
و بالاتر از این مطلب بعضی اعتقاد دارند که این دو کلمه دو لفظ از دو طایفه هستند و معنای واحدی دارند مثل «دَلاله » و «دِلاله»، پس این معنای واحد «تولی امر » است و «ولی » و «مولی » در معنای فاعل استعمال می شوند یعنی لفظ «مولی » و در معنای مفعول هم استعمال می شوند که همان لفظ «مولی » است.[۲۵۴]
حال با توجه به این توضیحات روشن است که مطلب القفاری دقیق نیست وحداقل اختلافی است تا اینجا نکته اول و امّا نکته دوم اگر قبول کنیم که چنین فرقی وجود دارد این اختلاف مربوط به استعمال لغوی است نه بیشتر و لذا ابن سکیت می گوید : «الولایه بالفتح و الکسر هی النصره » همانطور که قبلاً گفتیم و لذا فرق واضحی بین کسره و فتحه وجود ندارد.
نقد دوم :
از مطالب قبلی واضح شد که «ولی » و «والی » و «مولی » تمام این الفاظ یک معنای واحدی دارند که همان اولویت واقربیت واحقیت به چیزی است و این مطلب به دنبال معنائی است که برای ولی( به کسر لام ) اثبات کردیم همانطور که صاحب قاموس می گوید : «والولی : اسم منه »[۲۵۵]
امّا شواهد بر این مطلب:
اهل لغت می گویند کلمه(ولی) بر وزن فعیل برای فاعل است یعنی «وال» مثل شهید بمعنی شاهد زبیدی می گوید : والولی فعیل بمعنی فاعل «و آنچه از آن قصد می شود اینستکه( والی و وال) معنی واحدی دارند.[۲۵۶]
اهل لغت می گویند : اسم خداوند(الولی ) همانطور که بمعنی ناصر می آید به معنی «متولی و والی » نیز می آید زبیدی می گوید : الولی فی اسماء الله تعالی، هو الناصر، و قیل : المتولی لامور العالم القائم بها. و ایضا الوالی : و هو مالک الاشیاء جمیعها المتصرف فیها ».[۲۵۷]
پس خداوند تبارک و تعالی «والی و وال و متولی » است یعنی تصرف کننده و تدبیر کننده این جهان است.
در استعمالات قرآنی استعمال کلمه(وال) بمعنی(ولی) آمده مثلاً در قرآن داریم «وما لهم من دونه من وال» [۲۵۸](هیچکس را جز خدا یارای آنکه آن بلا بگرداند نیست ) و راغب هم آنرا بمعنی ولی تفسیر کرده.[۲۵۹]
نقد سوم :
کلمه ولی در جاهای مختلف به معنی امیر و خلیفه و سلطان استعمال می شود شاهد بر این مطلب کلامی است که از عمر بن خطاب در صحیح بخاری نقل شده می گوید: «ثم توفی الله نبیه صلی الله علیه و سلم فقال ابوبکر: انا ولی رسول الله صلی الله علیه و سلم … ثم توفی الله ابابکر، فقلت، انا ولی رسول الله صلی الله علیه و سلم و ابی بکر فقبضتها سنتین اعمل فیها بما عمل رسول الله صلی الله علیه و سلم » ، «وقتی رسول اکرم(ص) رحلت کردند ابوبکر گفت من خلیفه رسول خدا(ص) هستم و وقتی ابوبکر فوت کرد من گفتم : من خلیفه رسول خداص و ابوبکر هستم لذا آن را دو سال گرفتم و به آنچه پیامبر(ص) عمل می کرد عمل می کردم .»[۲۶۰]
در اینجا شواهد زیادی وجود دارد که مطلب ما را تأیید می کند، با این توضیحات معلوم شد که کلمه «وال » و «ولی» و «مولی » یک معنی دارد و آنهم معنی اقرب بودن و اولی بودن است.
۳٫ دو ولی در یک زمان
بهانه دیگر اینکه اگر پیامبر اکرم(ص) علی(ع) را در غدیر خم به ولایت و رهبری و خلافت نصب کرده باشدلازمه اش وجود دو رهبر و دو پیشوا در زمان واحد خواهد بود.
و مستشکل این دلیل را قاطع ترین دلیل بر این میداند که مراد از ولایت محبّت است چون هیچ مانعی از اجتماع دو محبّت در زمان واحد نیست امّا دو تصرف ناممکن و ممنوع است.[۲۶۱]
نقد :
با توجه به شرایط و اوضاع خاص زمان نزول آیه و ورود حدیث و همچنین قرائتی که در گفتار پیامبر(ص) وجود دارد این بهانه را به کلی برطرف میکند زیرا می دانیم که این جریان در ماه های آخر عمر پیامبر(ص) واقع شد، در حالی که او آخرین دستورات را به مردم ابلاغ می کرد به خصوص اینکه صریحا فرمود : من بزودی از میان شما می روم و دو چیز گرانمایه را در میان شما می گذارم.
کسی که این سخن را می گوید پیداست در صدد تعیین جانشین خویش است و برای آینده برنامه ریزی می کند نه برای زمان حاضر بنابراین روشن است که منظورش وجود دو رهبر و دو پیشوا در زمان واحد نیست.
موضوع جالب توجه اینکه در حالی که بعضی از دانشمندان اهل تسنن این ایراد را مطرح می کنند، بعضی دیگر ایرادی درست در نقطه مقابل آن مطرح کرده اند و آن اینکه پیامبر(ص) ولایت و خلافت علی(ع) را تعیین کرد ولی تاریخ آن را روشن نساخت، چه مانعی دارد که این ولایت و خلافت بعد از سه خلافت دیگر باشد؟!
حال باید کسی از آنها سئوال کند که اگر پیامبر(ص) می خواست چهارمین خلیفه خود را تعیین کند و در فکر آینده مسلمانان بود پس چرا خلیفه اول و دوم و سوم خود را که مقدم بر او بودند و تعیین آن لازم تر بود در مراسم غدیر بیان نکرد؟ [۲۶۲]
۴٫ مراد از ولاء در غدیر خم ولای نصرت و محبّت
در تفسیر المنار چنین آمده است : ما حدیث غدیر را قبول داریم و نیز دوستدار علی(ع) و دشمن اعدای او هستیم، امّا مراد از ولاء در حدیث غدیر تنها «ولاء » نصرت و محبّت است.[۲۶۳]
نقد:
[ این سخن ناتمام است، زیرا پیامبر(ص) در غدیر پس از ارائه اصول و خطوط کلی دین و خواندن آیه «پیامبر به مؤمنین از خودشان سزاوارتر است »[۲۶۴]
از مردم اقرار گرفت که وی نسبت به مسلمانان از جان و مال آنها سزاوارتر است.
آن گاه فرمود : «من کنت مولاه فهذا علی مولاه »
بنابراین ولایت در حدیث غدیر به معنای سرپرستی است که در آیه یاد شده آمده است نه ولای نصرت و محبّت و گرنه پیامبر(ص) می بایست قبل از حدیث شریف غدیر آیه مبارکه «مردان و زنان با ایمان ولی( و یار و یاور) یکدیگرند ».[۲۶۵]
را تلاوت می فرمود که ولاء در آن ولای نصرت و محبّت است نه سرپرستی ] .[۲۶۶]
۵٫ استدلال نکردن علی(ع) و اهل بیت(ع) به حدیث
بعضی می گویند اگر حدیث غدیر با این عظمت وجود داشت، چرا خود علی(ع) و اهل بیت او و یاران و علاقمندانش در مورد لزم آن استدلال نکردند ؟ آیا بهتر نبود، آنها به چنین مدرک مهمی برای اثبات حقانیت علی(ع) استناد بجویند؟ [۲۶۷]
نقد :
[ این ایراد نیز از عدم احاطه به کتب اسلامی، اعم از حدیث، تاریخ و تفسیر سرچشمه گرفته است، زیرا در کتب دانشمندان اهل تسنن موارد زیادی نقل شده که خود علی(ع) و یا ائمه اهل بیت علیهم السلام و یا علاقمندان به این مکتب به حدیث غدیر استدلال کرده اند :
از جمله خود علی(ع) در روز شورا طبق نقل «خطیب خوارزمی حنفی » در مناقب از عامر بن واصله چنین نقل می کند:
در روز شورا با علی(ع) در آن خانه بودم و شنیدم که به اعضای شورا چنین می گفت : دلیل محکمی برای شما اقامه می کنم که عرب و عجم توانایی تغییر آن را نداشته باشند:
شما را به خدا سوگند آیا در میان شما کسی هست که قبل از من خدا را به یگانگی خوانده باشد ؟
( و سپس مفاخر معنوی خاندان رسالت را بر شمرد تا رسید به اینجا ) ، شما را به خدا سوگند آیا در میان شما احدی جز من هست که پیامبر(ص) در حق او گفته باشد :
«من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصرمن نصره لیبلغ الشاهد الغائب»؟
همه گفتند : نه [۲۶۸]
- سازمانهای ورزشی در عین اینکه با یکدیگر رقابت می کنند، همزمان با یکدیگر همکاری می کنند.
-
- ورزش به عنوان محصول، معمولا یک چیز ذهنی و غیرقابل اندازه گیری است. تجارب تماشاچیان ورزشی به طور کلی ذهنی میباشد به همین دلیل اندازه گیری موفقیت کالا یا خدمت ورزش، برای بازاریابان کار مشکلی است.
- محصول ورزش دائمی نبوده و غیرقابل پیش بینی است. مسابقهای که امروز برگزار می شود احتمالا نمیتواند هفته بعد هم همان نتیجه را بدهد.
- تاکید بر توسعه محصول ورزشی میباشد نه خود محصول، زیرا بازاریابان ورزشی نمی توانند نتیجه یک مسابقه را پیش بینی کنند.
- ورزش، در ملاء عام و به صورت آشکار تولید و مصرف می شود. حتی در برخی موارد لذت بردن از مسابقه و رضایت تماشاچیان به تعامل اجتماعی با سایر تماشاچیان مسابقه بستگی دارد.
- ورزش محصولی است که هم توسط مصرف کنندگان نهایی مصرف می شود و هم توسط سازمانهای بزرگ جهت تبلیغ محصولات و خدماتشان مصرف می شود. هیچ محصولی مانند ورزش با هویت و درگیری احساس افراد، نزدیکی و پیوستگی ندارد. هواداران یک تیم، خود را جزیی از تیم میدانند و مشارکت آنها یا حتی به عنوان تماشاچی بخش زیادی از نگرش زندگی آنها را شکل میدهد. به همین دلیل میپذیرند که محصول ورزش دارایی آنها محسوب می شود.
- بازاریابان ورزشی به ندرت بر ترکیب محصول اولیه در ورزش کنترل دارند، و در بسیاری موارد هیچ کنترلی بر کیفیت یا محتوای گسترش محصول ندارند.
- ورزش دارای یک تاثیر جهانی است. ورزش تقریبا در تمام سطوح جامعه نفوذ می کند، و از نظر جغرافیایی تقریبا در هر گروه جمعیتی روی زمین ارائه شده و تا به حال در اکثر فرهنگها نقش مهمی داشته است. ورزش توسط تمام بخشهای جمعیت (جوان-پیر، زن-مرد، کارگر-مدیر و …) بازی می شود. و می تواند پلی باشد بین فرهنگهای مختلف. همچنین ورزش، با تمام ابعاد و فعالیتهای اوقات فراغت مرتبط بوده و اکثر نیازهای اساسی فرد را ارضا می کند (۳۹).
مشتری
به طور کلی مشتری[۲۸] دو نوع تعریف دارد:
الف: تعاریف ساده
- مشتری کسی است که چیزی از ما میخرد.
- مشتری کسی است که ما چیزی به او میفروشیم.
- مشتری کسی است که به ما مراجعه می کند.
ب: تعاریف پیچیده
- مشتری همان کسی است که نیازش را خود تعریف می کند، کالاها و خدمات تولیدی ما را مصرف می کند و حاضر است بابت آن هزینه مناسبی را بپردازد ولی زمانی این هزینه را متقبل می شود که در کالاها و خدمات تحویلی، ارزشی را ببیند که آن هزینه را توجیه مینماید (۴۰).
- مشتری، شخص، اشخاص یا سازمانهایی هستند که با دیگری قرارداد میبندد تا او کالا یا خدمتی ارائه کند (۳۳).
اهمیت مشتری
برای نشان دادن اهمیت مشتری و ضرورت حفظ و نگهداری او فقط کافی است به موارد زیر دقت شود:
- هزینه جذب مشتری جدید ۵ تا ۱۱ برابر نگهداری یک مشتری دیگر است.
- ضرر و زیان از دست دادن مشتری، در حکم فرار ۱۰۰ مشتری دیگر است.
- ارزشمندترین دارایی هر سازمان، اعتماد و اطمینان مشتریان اوست.
- برای جلب اعتماد متقابل مشتریان، کمتر قول بدهید و بیشتر از قولی که دادهاید عمل کنید.
- اگر روزی احساس کردیم به عالیترین کیفیت دست یافتهایم، باید بدانیم که آن روز، روز پایان رشد ماست.
- مشتری ناراضی حتما، سازمان ما را ترک می کند و پس از جدا شدن از ما، مشکل نارضایتی خود را به هشت نفر انتقال میدهد و مهمتر اینکه، آنها را هم بسوی رقبای ما میکشاند.
- گوش دادن به شکایت مشتری، ۹۰ درصد کار است و حل کردن آن ۷ درصد و پیگیری برای اطلاع از راضی شدن مشتری (بازخورد) ۳ درصد دیگر است (۴۱).
گرایش خریدار
بهطور کلی خریدار در خرید کالاها و خدمات از طرفی اطلاعات کاملی از عوامل آمیخته بازاریابی ندارد و از طرف دیگر بهدنبال بهدست آوردن مزایایی از محصولات ارائه شده است. گرایش خریدار به فرآیندی اشاره دارد که در آن مشتری بالقوه با تفکر، ارزیابی، مشورت و درنهایت تصمیم درمورد منبع مناسب عرضه، برای خرید محصول اقدام میکند. فرایند منبعیابی مشتری را «گرایش خریدار[۲۹]» مینامند (۴۲).
مصرف کننده
در تفکر مدرن، تولید شامل فعالیتهایی است که طی آن ارزش ایجاد می شود، و مصرف فعالیتهایی را در بر میگیرد که این ارزش مورد استفاده قرار میگیرد (۴۳).
با تغییر گرایش نسبت به مصرف یعنی طراحی محصولات مصرفی توسط مصرف کنندگان، افراد خود را توانمند احساس می کنند. در حال حاضر تکنیکهای تولید سفارشی (مثال: کامپیوترهای شرکت دل[۳۰]) راه را برای شیوه های طراحی سفارشی و حتی ابداع سفارشی هموار ساخته است. بنابراین واحدهای بازاریابی مجبورند تا مصرف کنندگان دوره جدید را در طراحی محصولات از مراحل اولیه توسعه محصول درگیر کنند و به مصرف کنندگان تنها به عنوان موضوعات تحقیق نگاه نکنند بلکه آنها را به عنوان مشارکت کنندگانی فعال در نظر بگیرند. روندهای جدید به سمت “متناسبسازی انبوه” می تواند گام مؤثری در تحقق اهداف بازاریابی در این مسیر باشد (۴۴).
با تجدیدنظر در ماهیت انسان و مصرف، منطقی است که ماهیت مصرف کننده هم به چالش کشیده شود. همانطور که اشاره شد، مصرف کننده دیگر استفاده کننده محض ارزش تولیدی محسوب نمی شود بلکه به عنوان عضوی از جامعه مصرف، تولید کننده معانی و ایده ها، تجربیات زندگی، هویت ها و ارزش ها است و تئوری بازاریابی نیازمند بازاندیشی در درک گرایش و هدف مصرف کننده است (۴۳).
دلایل مطالعه رفتار مصرف کننده
داشتن درک صحیح از مصرف کنندگان و فرایند مصرف، مزیتهای متعددی را در بر دارد. این مزیتها شامل کمک به مدیران در جهت تصمیم گیری، تهیه یک مبنای شناختی از طریق تحلیل مصرف کنندگان، کمک به قانونگذاران و تنظیمکنندگان برای وضع قوانین مربوط به خرید و فروش کالا یا خدمات و در نهایت کمک به مصرف کنندگان در جهت تصمیم گیری بهتر میباشد.
اهمیت درک صحیح از مصرف کننده در تعریف بازاریابی به عنوان یک فعالیت انسانی معطوف به ارضای نیازها و خواسته ها از طریق فرایندهای مبادله، یافت می شود. از این تعریف دو فعالیت کلیدی مربوط به بازاریابی پدیدار می شود. نخست آن که فروشنده سعی می کند نیازها و خواسته های بازار هدف را برآورده کند. دوم بازاریابی درگیر مطالعه فرایند مبادلهای است که از طریق آن طرفین منابعی را به یکدیگر انتقال می دهند. بازاریابان برای موفقیت در فرایند مبادله باید درک صحیحی از عواملی که خواسته ها و نیازهای مصرف کننده را تحت تاثیر قرار می دهند، داشته باشند (۴۵).
تماشاگر به عنوان مشتری
با اینکه در کتب مختلف تماشاگر و هوادار مترادف هم معنی و به جای هم مورد استفاده قرار میگیرند اما ناگفته نماند که باید بین تماشاگر و هوادار تمایز قائل شد. همانگونه که ون، هانتر، رایان و رایت[۳۱] (۲۰۰۱) این موضوع را بیان می کنند، به عقیده آنها هواداران[۳۲] ورزشی افرادی هستند که به یک ورزش، تیم و یا ورزشکار علاقه دارند و آن را دنبال می کنند. تماشاگران ورزشی[۳۳] آنهایی هستند که عملا یک رویداد ورزشی را به طور مستقیم یا از طریق رسانه ها (رادیو، تلویزیون و اینترنت) تماشا می کنند. متاسفانه هواداران ورزشی و تماشاگران ورزشی حتی توسط برخی از نویسندگان ورزشی نیز به جای یکدیگر به کار برده میشوند. این دو واژه نباید به جای هم به کار برده شوند. زیرا برخی از هواداران ورزشی به ندرت رویداد ورزشی را از نزدیک تماشا می کنند در حالی که برخی از تماشاگران علاقهای به این ندارند که با تیم یا بازیکن خاصی شناخته شوند. همچنین فردی که به خاطر همراهی دوستان به تماشای مسابقه خاصی آمده و هیچ علاقهای به خود مسابقه ندارد را نمی توان هوادار به حساب آورد، هر چند که این فرد را میتوان در گروه تماشاگران قرار داد. برای تمایز قائل شدن بین هواداران ورزشی و تماشاگران ورزشی، هواداران ورزشی را برای توصیف افرادی با علاقه پایدار در یک ورزش به کار میبرند، در حالی که تماشاگران ورزشی را برای توضیح افرادی که عملا شاهد یک رویداد هستند به کار میبرند. به طور حتم اکثریت افرادی که به تماشای یک مسابقه یا رویداد میروند، هوادار آن ورزش، یا یکی از تیمها یا بازیکنان درگیر در آن مسابقه هستند (۴۶).
حمایت هوادار است که اساس صنعت ورزش را تشکیل میدهد (۴۷). هواداران یکی از مهمترین گروه های مشتریان برای بازاریابان ورزشی هستند. زیرا تماشای یک ورزش به عنوان یکی از قسمت های برجسته صنعت تفریح شناخته شده است. بنابراین درک مفهوم هواداران ورزشی یک وظیفه و یکی از نقاط اصلی موفقیت متخصصانی است که در رشته صنعت ورزش فعالیت دارند (۴۸). با وجود این، درک رفتارهای هواداران تنها به یک عامل بستگی ندارد بلکه دامنه وسیعی از دلایل را در بر میگیرد (۴۹).
هواداران متعهد ورزشی کسانی هستند که زمان، پول و احساساتشان را در ورزش صرف می کنند. آنها مقداری دانش درباره ورزش مورد علاقه دارند و ممکن است هنگام مصرف یک رویداد، وضعیت روحی گوناگونی را تجربه کنند. برای این افراد، ورزش چیزی بیشتر از فقط یک سرگرمی است (۴۸).
هواداری[۳۴] به فرد اجازه میدهد بدون اینکه به مهارت خاصی نیاز داشته باشد، بخشی از بازی باشد (۵۰). هواداری فواید اجتماعی همچون احساس صمیمیت، وحدت و همبستگی دارد، همچنین وجهه اجتماعی و عزت نفس را بهبود میبخشد (۵۱). از طرف دیگر لی (۲۰۱۱) کارکردهایی همچون ایجاد یک منظره، نمایش استعداد، تخلیه تنش، تثبیت ارزشهای فرهنگی، فراهم آوردن دوام در زندگی هواداران، تقویت همنوایی و همرایی اجتماعی، ساختن روحیه تیمی وفاداری برای یک سازمان و فراهم آوردن مکانی که سودهای تجاری را افزایش میدهد را به عنوان کارکردهای هواداری مطرح می کند (۴۸).
در سالهای اخیر، ورزش به طور عام و فوتبال به طور خاص توجه فزاینده متخصصان تجارت، و دانشگاهیان را به خود جلب کرده است. در رادیو و تلویزیون باشگاههای فوتبال به عنوان “تجارت بزرگ”[۳۵] توصیف شده است. باشگاههای ورزشی، به عنوان “نشان” و حامیان آنها “مشتریان” نامیده میشوند. یکی از فرضیات ممکن در زمینه “تجارت بزرگ” آن است که تجارت فوتبال نسبت به بخشهای مرسوم تجارت[۳۶] قانون خود را دنبال می کند (۵۲). پژوهشگران خاطرنشان کرده اند که ورزش ویژگیهای منحصر به فردی را نشان میدهد از جمله محصول آن غیریکنواخت و غیرقابل پیش بینی است، و بازاریابان ورزشی کنترل اندکی و یا هیچ گونه کنترلی روی محصول اصلی ورزش (مسابقه) ندارند (۵۳). پس باید بیش از پیش بر روی قسمت ثانویه خدمت تمرکز کنند و نهایت استفاده را از آن ببرند.
یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار در صنعت فوتبال جذب و حفظ هواداران باشگاه با هویت باشگاه است. هواداران فوتبال دارای نقش انکارناپذیری در ادامه حیاط صنعت فوتبال هستند. گرچه صنعت فوتبال در بسیاری از کشورهای اروپایی به گونه ای تجاری شده که هواداران فوتبال فقط برای افزایش سرمایه باشگاه نمیباشند (۵۴).
رفتار مصرف کننده ورزشی
رفتار مصرف کننده ورزشی شامل فرآیندی است که در آن افراد اقدام به انتخاب، خرید، استفاده و بررسی و ارزیابی ورزش و رویدادهای ورزشی و تولیدات و خدمات ورزشی مینمایند تا به ارضای نیازها و حصول به اهداف و مزایا دست یابند (۵۵). همچنین شیل بوری، وستربک، کویک و فانک[۳۷] (۲۰۰۹) رفتار مصرف کننده ورزشی را شامل راهی میدانند که افراد چگونه محصولات و خدمات مربوط به ورزش را برمیگزینند، میخرند، به کار میبرند و در پایان آن را رها می کنند (۵۶).
مصرف کنندگان ورزش و عوامل موثر بر تصمیم آنها
مصرف کنندگان در ورزش عمدتا شامل شرکت کنندگان در فعالیتهای ورزشی، تماشاگران رویدادهای ورزشی، هواداران تیمها و بازیکنان خاص و سازمانهای حامی میباشند، بازاریابان ورزش باید به دقت رفتار مصرف کنندگان ورزشی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهند، زیرا اگر محصول یا خدمات ورزشی نتواند نظر مخاطبان را جلب نماید، شکست در بازار ورزشی حتمی است. عوامل بسیار زیادی بر روی رفتار خرید مصرف کنندگان ورزشی اثر میگذارند. شانک[۳۸] (۱۹۹۹) در مدل رفتار مصرف کنندگان ورزشی به سه دسته از عوامل اشاره می کند:
- عوامل درونی که شامل؛ انگیزش، یادگیری، ادراک، شخصیت و نگرشها میباشد.
- عوامل بیرونی که شامل؛ فرهنگ، طبقه اجتماعی، گروه مرجع و خانواده میباشد.
- عوامل موقعیتی که شامل؛ محیط طبیعی و فیزیکی، محیط اجتماعی، زمان و سایر عوامل موقعیتی میباشد (۵۷).
مشابه با یافتههای بونجیورنو، هوانگ و همکاران[۱۱۷] [۶۵] نیز نشان دادند که با تغییر در پروفیل سرعت توسعه یافته در یک لوله مدور که ناشی از تغییر لزجت در جهت شعاعی است، انتقال حرارت جا به جایی نانوسیالات افزایش مییابد. برای تحلیلی مناسب از انتقال حرارت نانوسیال، تخمین دقیق خواص ترموفیزیکی نانوسیال بسیار مهم است. بهمنظور تأکید بر اهمیت این مسئله منصور و همکاران[۱۱۸] [۶۶] اثر کاربرد روابط مختلف برای تعیین خواص ترموفیزیکی نانوسیال را بر نتایج تحلیلهای حرارتی نانوسیالات مطالعه کردند. در انجام این تحلیل، شرط توسعهیافتگی برای هر دو جریان آرام و مغشوش آزمایش شد و نانوسیالات بهعنوان سیالات تکفازی در نظر گرفته شده است. در این تحقیق تعاریف متفاوت موجود در مقالات که برای تعیین گرمای ویژه، لزجت دینامیکی و ضریب هدایت حرارتی استفاده میشوند، آورده و ناهمگونی بین آنها تشریح شد. سپس تحلیل افت فشار و انتقال حرارت برای یک پیکربندی ساده، با بهکارگیری دو مجموعه روابط متفاوت در تعیین خواص ترموفیزیکی یادشده، انجام شد. نتایج برای کسر حجمیهای متفاوت تعیین شده و نشان داده شد که از بهکارگیری روابط متفاوت، نتایج متفاوتی حاصل میشود. برای شرط جریان آرام، نتایج نهتنها از لحاظ کمی بلکه به لحاظ کیفی نیز متناقض بودند.
بهعنوان نتیجهای مهم از تحقیقاتی که در این فصل بهطور خلاصه به آنها اشاره شد، میتوان گفت که انتخاب روابط مناسب برای تعیین خواص ترموفیزیکی نانوسیال، یک مسئله کلیدی در تحلیل انتقال حرارت نانوسیال است. در توضیحات این بخش دیده شد که هر دو مدل تکفایی و دوفازی برای تحلیل انتقال حرارت نانوسیالات پیشنهاد شده است. تحلیلهای عددی ابزاری مناسب بهمنظور بررسی صحت و اعتبارسنجی این مدلها هستند. در نتیجه، محققان بسیاری عملکرد انتقال حرارت نانوسیالات را بهطور عددی مورد تحقیق و بررسی قرار دادهاند.
با توجه به آنچه بررسی شد مطالعات متعددی در زمینه انتقال حرارت جا به جایی در نانوسیالات و نقش نانوسیالات در بهبود فرایند انتقال حرارت، بهصورت عددی، آزمایشگاهی و تحلیلی صورت پذیرفته است. در هر کدام از این تحقیقات جنبههای مختلفی از نانوسیال از قبیل نوع سیال پایه، جنس نانوذرات، نوع رژیم جریان بررسی شده است. اما در تحقیق حاضر اثر استفاده از نانوذرات بر انتقال حرارت جا به جایی در سیالی غیرنیوتنی و در رژیم جریان مغشوش بهطور همزمان مورد بررسی قرار میگیرد. در این تحقیق که بهطور عددی و به کمک نرمافزار CFX انجام میشود. اثر غلظت ذرات و همچنین اثر اندازه ذرات و تاثیر عدد رینولدز بر ضریب انتقال حرارت جا به جایی نانوسیال بررسی میشود.
۶-۴ مطالعات عددی
لطفی و همکاران [۶۷] به مطالعه عددی انتقال حرارت اجباری نانوسیالات پرداختند. در این مطالعه انتقال حرارت اجباری نانوسیال آب و اکسید آلومینیوم در لوله افقی مورد بررسی عددی قرارگرفته است. در این مقاله برای اولین بار از مدل دوفازی اویلر استفاده شده است. نتایج بیانگر این است که مدل مخلوط دقیقتر است، همچنین اثر غلظت نانوذرات بر پارامترهای دیگر بررسی شده است.
نامبارو و همکاران [۶۸] مطالعه عددی روی جریان مغشوش و ویژگیهای انتقال حرارت نانوسیالات با توجه به خواص متغیر انجام دادند. سه نانوسیال (اکسید آلومینیوم، اکسید مس و اکسید سیلیسیم) در مخلوط اتیلن گلیکول و آب درون لوله دایرهای در شرایط شار حرارتی ثابت مورد تجزیهوتحلیل عددی قرار گرفته است. عدد ناسلت پیشبینی شده برای نانوسیالات با رابطه گلینیسکی تطابق خوبی دارد. در رینولدز ثابت، عدد ناسلت برای غلظت ۶% اکسید مس، به اندازه ۳۵% نسبت به سیال پایه افزایش مییابد.
در تحقیقی دیگر که توسط حیدری و کرمانی [۶۹] انجام گرفت، اثر نانوذرات بر انتقال حرارت اجباری در کانال دارای دیواره سینوسی بهصورت عددی مورد بررسی قرار گرفت. معادلات حاکم به روش حجم محدود و بر اساس الگوریتم سیمپل حل میشوند. اثرات پارامترهای رینولدز و غلظت نانوذرات، روی عدد ناسلت موضعی و ناسلت میانگین و همچنین ضریب اصطکاک پوستهای بررسی می شود. نتایج بیانگر این است که برای افزایش انتقال حرارت علاوه بر استفاده از نانو ذرات میتوان از دیواره های افقی آجدار استفاده کرد. این روش می تواند انتقال حرارت را تا ۵۰% بالا ببرد.
میرمعصومی و بهزادمهر [۷۰] طی تحقیقی اثر قطر متوسط نانوذرات را روی انتقال حرارت جا به جایی توأم نانوسیال در یک لوله افقی مورد بررسی و مطالعه قراردادند. در این مطالعه بهصورت عددی و جا به جایی توأم کاملا توسعهیافتهی نانوسیال آب-اکسید آلومینیوم انجام گرفت. همچنین برای بررسی اثرات قطر متوسط نانوذرات در پارامترهای جریان از مدل دوفازی استفاده شده است. نتایج حاصل از این مقاله نمایانگر آن است که ضریب انتقال حرارت جابهجایی با کاهش قطر متوسط نانوذرات به میزان قابلتوجهی افزایش مییابد، اما تغییر قابلتوجهی روی پارامترهای هیدرودینامیکی نمیگذارد.
اکبری و همکاران [۷۱] جابهجایی کاملا توسعه یافته توأم را در لوله افقی و شیبدار با شار حرارتی یکنواخت با بهره گرفتن از نانوسیال مورد بررسی قراردادند. معادلات حاکم بیضوی سهبعدی برای بررسی رفتار جریان در یک طیف گستردهای از اعداد گراشف و رینولدز حل شده است. اثر غلظت نانوذرات و شیب لوله روی پارامترهای هیدرودینامیکی و حرارتی ارائه شده و مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان داده که غلظت نانوذرات روی پارامترهای هیدرولیکی اثرات قابلتوجهی نداشته و ضریب اصطکاک پوستهای بهصورت پیوسته با شیب لوله افزایش میابد اما ضریب انتقال حرارت ماکزیمم در زاویه ۴۵ درجه اتفاق میافتد.
اکبری و همکاران [۷۲] بررسی مقایسه ای روی مدلهای تک فازی و دو فازی برای انجام مطالعات عددی انتقال حرارت جا به جایی اجباری نانوسیال در رژیم مغشوش انجام دادهاند. در این تحقیق پیشبینیهای عددی تک فاز و سه مدل دو فازی مختلف (حجم سیال، مخلوط و اویلر) جا به جایی اجباری مغشوش نانوسیال در لوله افقی با شار حرارتی یکنواخت با دو مجموعه متفاوت از دادههای تجربی مورد بررسی قرار میگیرد. از مقایسه نتایج تک فازی و دو فازی میتوان این نتایج را گرفت که خواص، تطابق خوبی در هر دو مدل دارند و میتوان از مدل تک فاز استفاده نمود چون هم به حافظه و زمان کمتری نیاز دارد.
غفاری و همکاران [۷۳] با بهره گرفتن از روش دوفازی جا به جایی توأم مغشوش نانوسیال را در یک لوله خمیده بهصورت عددی مورد بررسی قرار دارند. در این مطالعه اثر همزمان نیروی شناوری، نیروی گریز از مرکز و غلظت نانوذرات ارائه و مورد بحث قرار گرفته است. از نتایج مشاهده می شود که کسر حجمی نانوذرات نقش مستقیمی در جریان ثانویه و ضریب اصطکاک پوستهای ندارد.
شریعت و همکاران [۷۴] مطالعه عددی در مورد انتقال حرارت جا به جایی توأم نانوسیال دوفازی تحت رژیم آرام در کانال بیضوی صورت گرفت. در این مقاله از مطالعات ناویراستوکس سهبعدی، انرژی استفاده شده که با بهره گرفتن از حجم محدود گسسته شده اند. نتایج بیانگر این است که در رینولدز و ریچاردسون داده شده افزایش کسر حجمی غلظت نانوذرات عدد ناسلت را افزایش میدهد درحالیکه ضریب اصطکاک پوستهای کاهش مییابد. همچنین از نتایج برمی آید که افزایش نسبت ابعاد در لولههای بیضوی ضریب اصطکاک پوستهای محلی را کاهش میدهد درحالیکه هیچ اثر مشخصی در عدد ناسلت محلی ندارد.
مطالعه عددی انتقال حرارت جا به جایی اجباری نانوسیال در کانال طویل افقی تحت جریان مغشوش و با توجه به خواص متغیر توسط رستمانی، حسین زاده، گرجی و خدادادی [۷۵] انجام گرفت. نانوسیال مخلوطی از اکسید مس، اکسید آلومینیوم و اکسید تیتانیوم بهعنوان نانوذرات و آب بهعنوان سیال پایه در نظر گرفته شده است. عدد ناسلت حاصل شده از نتایج تطابق خوبی با رابطه گلینیسکی دارد. همچنین نتایج بیانگر این است که در غلظت حجمی و رینولدز ثابت، اثر نانوذرات اکسید مس بهمنظور افزایش عدد ناسلت بهتر از نانوذرات اکسید آلومینیوم و اکسید تیتانیوم است.
اسماعیل نژاد و همکاران [۷۶] به بررسی انتقال حرارت جابهجای اجباری آرام نانوسیال غیرنیوتنی در کانال مستطیلی پرداختند. در این بررسی از مدل مخلوط دوفازی استفاده کردند. رفتار جریان و عملکرد سرعت انتقال حرارت میکروکانال را با نگاه به اثر نانوذرات اکسید آلومینیوم، غلظت و عدد پکله بررسی کرده اند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که انتقال حرارت سیالات غیرنیوتنی به همراه نانوذرات در ناحیه ورودی افزایش قابلتوجهی داشتهاند.
کشاورز و همکاران [۷۷] انتقال حرارت جا به جایی اجباری نانوسیال غیر نیوتنی در لوله افقی تحت شار حرارتی ثابت با دینامیک سیالات محاسباتی مدلسازی کردند. نانوسیال غیرنیوتنی شامل اکسید آلومینیوم و محلول آبی زانتان با متوسط اندازه ذرات ۴۵ و ۱۵۰ نانومتر و غلظتهای ۱، ۲، ۴ و ۶ درصد وزنی و غلظت محلول آبی زانتان ۰٫۶ و ۱ درصد استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که ضریب انتقال حرارت و عدد ناسلت نانوسیال غیرنیوتنی با افزایش غلظت محلول زانتان افزایش یافته است. با بهره گرفتن از نتایج مدلسازی معادلهای برای پیشبینی عدد ناسلت به دست آمد.
کلاته و همکاران [۷۸] انتقال حرارت اجباری آرام نانوسیال آب-مس در داخل میکروکانال گرم شده را بهصورت عددی بررسی کردند. از مدل اویلری برای شبیهسازی جریان نانوسیال داخل میکروکانال و معادلات جرم، تکانه و انرژی برای دو فاز و روش حجم محدود استفاده کردهاند. نتایج بیانگر این است که افزایش انتقال حرارت مدل دوفازی بالاتر از افزایش انتقال حرارت مدل تکفازی است. همچنین انتقال حرارت با افزایش عدد رینولدز، افزایش غلظت نانوذرات و کاهش قطر نانوذرات افزایش مییابد.این در حالی است که افت فشار را به میزان کمی افزایش میدهد.
مانکا، ناردینی و ریسی [۷۹] بررسی عددی روی انتقال حرارت جا به جایی اجباری در کانال آجدار انجام دادهاند. در این مقاله اشکال مربع و مستطیل و اشکال مختلف دندهها از نظر ارتفاعهای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
فصل هفتم
بیان مسئله
۷-۱ مقدمه
تقاضای رو به رشد برای کوچکسازی محصولات در تمام بخشهای صنعتی، افزایش سریع در تعداد ترانزیستورها بر روی تراشهها با توان بالا و در نتیجه شار حرارتی بالاتر باعث استفاده از میکروکانالها در صنایع شده است. در سوی دیگر، فناوری جدید نانوتکنولوژی این امکان را فراهم آورده تا بتوان ذراتی با اندازه بسیار کوچک نانومتری تولید و فرآوری کرد. مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهند که افزایش انتقال حرارت جا به جایی نانوسیالات از مقدار قابل انتظار آنکه به جهت افزایش در میزان هدایت گرمایی سیال است، تجاوز می کند. در سالهای اخیر مکانیزهها و مدلهای متعددی برای توجیه این افزایش بیش از انتظار در انتقال حرارت جا به جایی نانوسیالات پیشنهاد شده است. در حال حاضر برتری نسبی این مکانیزم ها نسبت به یکدیگر، هنوز مورد بحث است و برای رسیدن به نتایج دقیقتر نیاز به مطالعات بیشتری است. صحت مکانیزمها یا مدلهای پیشنهادی نیز از طریق حل مسئلههای انتقال حرارت با بهره گرفتن از این مدلها و تحلیل و مقایسه نتایج با نتایج آزمایشگاهی قابلبررسی است. بنابراین تحلیل عددی ابزاری مهم در انجام چنین بررسیها و مطالعاتی است. در این فصل ابتدا به تشریح مسئله، دامنه حل و هندسه موردنظر، فرضیات و مدلهای بهکاررفته برای جریان نانوسیال داخل میکروکانال پرداخته و سپس روند شبیهسازی و حل عددی معادلات بقا ارائه میشوند. در فصل بعد نیز نتایج این تحلیل عددی و جمعبندی آنها ارائه خواهند شد.
۷-۲ تشریح مسئله
در این تحقیق رفتار انتقال حرارت جا به جایی نانوسیالات با بهره گرفتن از یک سیال غیرنیوتنی درون میکروکانال، تحت رژیم جریان مغشوش تحت شرط مرزی شار گرمایی ثابت روی دیوارهها، با بهره گرفتن از ابزار CFD و روش حجم محدود و بهرهگیری از نرمافزار CFX مورد بررسی قرار میگیرد. از محلول آبی کربوکسی متیل سلولز (CMC) با غلظت وزنی ۵/۰% بهعنوان سیال غیرنیوتنی پایه استفاده شده است. محلول کربوکسی متیل سلولز در آب سیالی غیرنیوتنی و شبه پلاستیک که در اکثر مقالات محققین در زمینههای سیالات غیرنیوتنی و نانوسیالات بهعنوان سیال پایه مورداستفاده قرارگرفته است. بنابراین در راستای تحقیقات قبلی در این تحقیق نیز از آن استفاده شده است. همچنین نانوذرات اکسید مس در اندازههای ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ نانومتر و با غلظتهای حجمی ۵/۰، ۱ و ۵/۱ درصد مورد استفاده قرار گرفتهاند. مدل قاعده توانی برای تخمین رفتار رئولوژیک سیالات غیرنیوتنی لزج به کار گرفته شده است. تأثیر اندازه ذرات، غلظت ذرات و عدد رینولدز بر ضریب انتقال حرارت و عدد ناسلت مطالعه شده است. با توجه به جدول ۷-۱ [۸۵] و همچنین طبقه بندی میکروکانالها، که توسط کاندلیکار [۶] در فصل دوم بیان شد، هندسه مورد مطالعه به صورت، شکل ۷-۱ تعریف می شود.
جدول ۷-۱ رینولدز بحرانی در میکروکانالهای مدور [۸۵]
صاف - زبر | d [mm] | L [mm] | L/d | Recr | |
لی و همکاران[۱۱۹] | صاف | ۴۴۹-۹/۷۹ | ۹/۱۱۸-۵۶/۱۴ | ۷۱۴-۱۸۲ | ۲۰۰۰ |
یانگ و همکاران[۱۲۰] | صاف |
گوتیرز و همکاران [۳۲]
۲۰۰۴
بکارگیری برنامه ریزی پویا و روش انشعاب و تحدید چندهدفه
تی سو [۲]
۲۰۰۹
دو نوع بهینهساز تکاملی
یانگ و همکاران [۱]
۲۰۱۲
الگوریتم فراابتکاری ژنتیک
موسوی و همکاران [۳۳]
۲۰۱۳
استفاده از الگوریتمهای فراابتکاری ژنتیک و شبیهسازی تبریدی برای حل مدل ریاضی آمیخته دودویی در یک مسئله چند محصولی
ساراجاوغلو و همکاران [۳۴]
۲۰۱۴
استفاده از الگوریتمهای فراابتکاری ژنتیک برای حل مدل ریاضی خطی عدد صحیح در یک مسئله چندمحصولی
پیشینه روشهای فراابتکاری استفاده شده
الگوریتم ژنتیک چندهدفه با مرتب سازی نامغلوب
الگوریتم ژنتیک الهامی از علم ژنتیک و نظریه تکامل داروین است و بر اساس بقای برترینها یا انتخاب طبیعی استوار است. یک کاربرد متداول الگوریتم ژنتیک، استفاده به عنوان تابع بهینهکننده است. اگرچه کارهایی توسط یک زیستشناس به نام فریزر[۶۸] در زمینه مدلسازی تکامل در سیستمهای بیولوژیک در دهه شصت میلادی صورت گرفت، ولی الگوریتم ژنتیک برای کاربردهای مهندسی و به صورت امروزی آن نخستین بار توسط جان هالند[۶۹] متخصص علوم کامپیوتر دانشگاه میشیگان در سال ۱۹۷۵ پیشنهاد گردید. کار وی آغازی برای کاربرد الگوریتم ژنتیک در مهندسی است. پس از آن کارهای دی یانگ[۷۰] در سال ۱۹۷۵ در زمینه بررسی و مقایسه چندین روش الگوریتم ژنتیک پایه های نظری این بحث را فراهم آورد.
در الگوریتم ژنتیک جمعیتی از افراد طبق مطلوبیت آنها در محیط بقا مییابند. بنابراین بعد از چند نسل فرزندانی با کارایی بهتر بوجود میآیند. در این الگوریتم هر جواب به صورت یک کروموزوم معرفی می شود. کروموزومها در طول چندین نسل کاملتر میشوند. در هر نسل کروموزومها ارزیابی میشوند و متناسب با ارزش خود امکان بقا و تکثیر مییابند. تولید نسل در الگوریتم ژنتیک با عملگرهای تقاطع[۷۱] و جهش[۷۲] صورت میگیرد. والدین برتر بر اساس یک تابع برازندگی[۷۳] انتخاب میشوند. در هر مرحله از اجرای الگوریتم، یک دسته از نقاط فضای جستجو مورد پردازش تصادفی قرار میگیرند. به این صورت که به هر نقطه دنبالهای از کاراکترها نسبت داده می شود و بر روی این دنبالهها، عملگرهای ژنتیکی اعمال می شود. سپس دنبالههای بدست آمده رمزگشایی[۷۴] میگردند تا نقاط جدیدی در فضای جستجو بدست آید. در انتها بر اساس این که تابع هدف در هر یک از نقاط چه مقدار باشد، احتمال شرکت نمودن آنها در مرحله بعد تعیین میگردد.
اولین پیادهسازی الگوریتم ژنتیک چند هدفه واقعی (VEGA) توسط دیوید شافر[۷۵] در سال ۱۹۸۴ پیشنهاد شد. شافر سه عملگر الگوریتم ژنتیک (انتخاب، تقاطع و جهش) را با بهره گرفتن از چرخه انتخاب مستقل برای هر هدف اصلاح کرد. انتخاب برای هر هدف مجزا به منظور پر کردن بخشی از استخر جفتگیری تکرار می شود. سپس عملگرهای تقاطع و جهش در کل جمعیت به دست آمده به کار گرفته میشوند. تا یک دهه پس از کار شافر مطالعه مهمی در این زمینه صورت نگرفت تا زمانی که طرح ۱۰ خطی جدیدی توسط گلدبرگ[۷۶] با عنوان روش مرتبسازی غیرمغلوب پیشنهاد شد که از مفهوم غلبه به منظور رونوشت اعضا غیرمغلوب بیشتری در جمعیت استفاده میکرد. فونسکا و فلمینگ[۷۷] الگوریتم ژنتیک چندهدفه (MOGA) را که همه اعضای جمعیت غیرمغلوب به رتبه یک تخصیص داده میشدند، پیشنهاد دادند. دیگر اعضا با توجه به این که چند راه حل بر آنها غلبه می کنند، رتبه بندی میشدند.
سرینیواس و دب[۷۸]، الگوریتم ژنتیک با مرتب سازی غیرمغلوب (NSGA) را توسعه دادند. این الگوریتم در مسایل واقعی، گستردهای از جوابهای پارتو بهینه و یا نزدیک به بهینه را فراهم میکرد. برای غلبه بر مشکلاتی که در NSGA وجود داشت، دب و همکاران[۷۹] الگوریتم بهبود یافتهای با عنوان NSGAΙΙ را معرفی کردند [۳۵].
الگوریتم ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ازدحام ذرات چندهدفه
اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﮐﻨﺪی و اﺑﺮﻫﺎرت[۸۰] ﭘﺲ از ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزی رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن روش ﺑﻬﯿﻨﻪﺳﺎزی ﮔﺮوه ذرات را اراﺋﻪ دادند [۳۶]. در این روش، اﺟﺰای ﯾﮏ ﮔﺮوه از ﯾﮏ رﻓﺘﺎر ﺳﺎده ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ از ﮔﺮوه از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺸﺎن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻀﺎی ﮔﺮوه در ﻓﻀﺎی ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮده و در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﻏﺬا) ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ. مدل روش PSO رﯾﺸﻪ در ﮐﺎرﻫﺎی رینولدز[۸۱] دارد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزی اﺑﺘﺪاﯾﯽ از رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ. در اﯾﻦ مدل رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺳﺎده ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ (ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎ) ﭘﯿﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﺪل ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﯽ در ﯾﮏ ﻓﻀﺎی ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺟﺪول ﭘﯿﮑﺴﻠﯽ ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻫﺮ ﺗﮑﺮار ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ذره اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﺳﺮﻋﺖ ذره ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﮔﺮوه ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﻣﻌﯿﻦ و ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻤﮕﺮا ﺷﻮﻧﺪ. ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﻔﻪ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺼﺎدﻓﯽ در ﮔﺮوهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮدﺳﺘﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن[۸۲] ﺑﻪ ﻣﺪل اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﺣﺎﻓﻈﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ موقعیتهای ﻫﺮ ﻋﻀﻮ و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن آن ﻋﻀﻮ ﺑﻮد. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻋﻀﻮ از اﺑﺘﺪای ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺗﺎ به حال ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﻣﻼﻗﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ دو ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺎط ﺟﺬب ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
روش تحقیق
مقدمه
در این فصل، مدل ریاضی مسئله تحقیق، برای حالتهای یک هدفه و دو هدفه ارائه میگردد. با توجه به NP-hardبودن مسائل SWMR [20]، استفاده از الگوریتمهای فراابتکاری برای حل مسئله در ابعاد بزرگ پیشنهاد میگردد. بر این اساس، برای حل مسئله، الگوریتم ژنتیک با مرتبسازی نامغلوب[۸۳] و الگوریتم بهینهسازی ازدحام ذرات چند هدفه[۸۴] که عملکرد مناسبی در حل مسائل چندهدفه دارند، ارائه شده است. سپس معیارهایی که برای مقایسه عملکرد این دو الگوریتم به کار رفتهاند، معرفی شده اند.
مدل ریاضی مسئله
(شکل ۳.۱) زنجیره تأمین مورد مطالعه در این تحقیق را نمایش میدهد. زنجیره تأمین فوق متشکل از چند تأمینکننده، یک انبار و چند خردهفروش است. هر تأمینکننده یک نوع محصول را پشتیبانی می کند. انبار در این مدل یک انبار واسطهای (بارانداز) است.
انبار
شکل ۳.۱ شماتیک زنجیره تأمین مورد مطالعه.
پیش بینی تقاضای خردهفروشها برای دوره در افق برنامه ریزی موجود است. این پیش بینیها می تواند از یکی از رویکردهای کیفی و یا کمی به دست آید.
در مقادیر سفارش و مقادیر کالای ارسالی محدودیت وجود ندارد. به تمامی تقاضاها در ابتدای دوره پاسخ داده می شود. تقاضاهایی که با کمبود مواجه میشوند، در دوره های آتی پاسخ داده میشوند(تقاضای پسافت). هزینه نگهداری هر واحد کالا و هزینه کمبود هر واحد کالا در حالت تک هدفه معین است. هزینه حمل و نقل کالا از تأمینکننده تا انبار و از انبار تا خردهفروش شامل تخفیف کلی است که به فرم زیر فرموله میگردد:
نرخ هزینه حمل و نقل
تعداد قسمت های تابع هزینه حمل و نقل
نقاط شکست